Zodra we iemand zien, proberen we ons al een volledig beeld van die persoon te vormen. We baseren ons hiervoor op uiterlijke zaken, denk maar aan kledij, maar wist je dat ... ook de taal die iemand gebruikt, ons beeld beïnvloedt. Aan één woord hebben we soms genoeg om te weten waar iemand vandaan komt of wie hij is. Tot dit verrassend inzicht kwamen onderzoekers onlangs. Wedden dat ook je leerlingen zich met deze lessuggestie zullen identificeren.
Als instap mogen je leerlingen aannemen dat ze in de trein of op de bus aankondigingen of gesprekken met verschillende, opvallende accenten opvangen. Wat denken ze van de sprekers?
Hoogstwaarschijnlijk zal deze verkennende opdracht al enkele verschillen aantonen die een uitgebreider onderzoek vragen. Aansluitend kan je je leerlingen dan ook een korte montage van fragmenten uit tekenfilms laten beluisteren - in eerste instantie best zonder beeld. Hierbij vraag je om zich te focussen op de taal van de personages, waarbij ze mogen achterhalen welke accenten ze herkennen.
Gelukt? Dan hebben ze wellicht een Frans en een Scandinavisch accent gehoord, maar er was meer. Zo spraken sommige personages ook Vlaams en zelfs wat Antwerps. Misschien herkenden de leerlingen ook de fragmenten zelf, die zijn afkomstig van de films Belle en het beest, Frozen, The Lion King en Brave.
Met deze info mogen de leerlingen nog een tweede keer aandachtig luisteren. Nu krijgen ze de opdracht om zich te focussen op de figuren zelf die een specifiek accentje hebben: welke beeld krijgen ze van hen, welke eigenschappen zouden het best bij deze personages passen? Als hulpmiddel kan je hen opnieuw enkele begrippen, denk maar aan adjectieven, geven die ze bij de fragmenten mogen plaatsen.
arrogant - chic - elegant - grappig - held - irritant - lief - naïef - slim - slechterik - snob - sullig - stoer - volks - vriendelijk - zelfzeker
Vervolgens mogen de leerlingen hun bevindingen delen met hun buur en voorstellen aan de klas waarbij ze wellicht tot enkele gelijkaardige resultaten zullen komen. Hoogstwaarschijnlijk zullen ze het Frans uit het eerste fragment chic vinden, het Scandinavisch wat sullig, het Vlaams volks en het Antwerps heel stoer. Dit is niet toevallig, want een recent onderzoek bevestigde dit.
Wil je samen met je leerlingen hierover meer weten, dan kan je met hen het volgende radio-interview met een professor uit de taalkunde beluisteren. Die verrast de presentatoren van een radioprogramma op een ochtend met opmerkelijk nieuws.Terwijl de leerlingen het interview beluisteren, mogen ze de onderstaande vragen beantwoorden.
In het interview verwijst professor De Wulf vaker naar een recente studie. Wil je met je leerlingen meer hierover weten, zijn ze nieuwsgierig naar meer, dan zou je volgend krantenartikel samen kunnen doornemen. Aansluitend kan je kiezen voor een vraag- en leergesprek waarbij je de volgende vragen zou kunnen stellen:
Waarom helden mooi Nederlands spreken, en andere personages dialect: accenten in Disney-films zijn niet onschuldig
Accenten worden in Disney-films vaak gebruikt om personages kleur te geven. Maar kinderen koppelen daar stereotypes of vooroordelen aan. Dat wijst nieuw onderzoek van de UAntwerpen en KU Leuven uit.
Accenten in de Nederlandstalige versies van grote animatiefilms zijn al eventjes gemeengoed, maar een Disneyprinses of protagonist? Die praat nooit plat. “Dat is geen toeval”, zegt taalkundig onderzoeker Alexander Van Herpe (UAntwerpen) die samen met Stefano De Pascale (KU Leuven & VUB) de studie leidde. Accenten worden gebruikt om slechteriken en nevenpersonages vorm te geven en kinderen koppelen sociale aspecten aan die tongvallen, klinkt het.
Ook in de Nederlandse versies. De Franse tongval van Lumière, de pratende kandelaar uit Belle en het beest? Die dient om chic en gesofisticeerd over te komen. De ‘Duitsig’ klinkende Professor Z uit Cars 2? Dat is voor een slim, maar kwaadaardig professor-type. En Frozen, Pocahontas en Aladdin zijn niet-westerse verhalen, toch hebben daar enkel antagonisten en nevenpersonages accenten die gelinkt kunnen worden naar de regio’s waar de verhalen zich afspelen. De helden? Die spreken Standaardnederlands.
Geluidsfragmenten
“In 1997 heeft een Amerikaanse onderzoeker alle accenten in de Engelstalige versies van Disney-films opgelijst en geanalyseerd”, zegt Van Herpe nog. “De conclusie: helden en hoofdpersonages spreken steeds mooi Amerikaans-Engels. Slechteriken en nevenpersonages kregen buitenlandse accenten toebedeeld. Zo heeft in The lion king koning Mufasa een Amerikaans accent, terwijl Scar, de slechterik én broer van Mufasa, met een Brits-Engelse tongval spreekt.”
De Vlaamse onderzoekers wilden weten: speelt iets gelijkaardigs in de Nederlandstalige versies? “De studie is tweeledig”, zegt Van Herpe. “Eerst hebben we alle Nederlandstalige versies opgelijst en geanalyseerd. Daaruit bleek dat er sprake is van een gelijkaardig patroon als bij de Engelstalige versies, zij het minder uitgesproken.” Het tweede luik bestond eruit om te kijken of kinderen – toch de voornaamste doelgroep die Disney voor ogen heeft – die accenten kunnen herkennen en welke betekenis, stereotype of vooroordeel ze daaraan koppelden.
Voor het onderzoek kregen ruim 450 Vlaamse lagereschoolkinderen korte geluidsfragmenten voorgeschoteld uit de Nederlandstalige versies van allerhande Disneyfilms. “Zonder beeld, want dat zou te veel weggeven. Vervolgens kregen ze vragen voorgeschoteld. Zou dit personage uit jouw omgeving kunnen komen? Herken je het accent? Spreekt dit personage thuis Nederlands of heeft die de taal pas op latere leeftijd geleerd? Is dit personage rijk? Lief? Betrouwbaar?”
De accenten werden opgedeeld in binnenlandse dialecten zoals Antwerps, West-Vlaams of Limburgs, en buitenlandse tongvallen, zoals Italiaans, Frans, Duits, Arabisch of Caraïbisch. Wat bleek? “Kinderen kunnen al op héél jonge leeftijd het onderscheid maken tussen het accent van een moedertaal-spreker en dat van mensen die de taal pas op latere leeftijd hebben geleerd.” Het was voor kinderen ook makkelijker om buitenlandse accenten te benoemen dan binnenlandse. Het Frans-Nederlands van Lumière als ‘Frans’ benoemen, was makkelijker dan pakweg het ‘Limburgs’ van de slome tandarts uit Finding Nemo – wiens accent ‘lief’ bevonden werd, maar laag qua ‘status’.
Landelijk versus stedelijk
“Er is een belangrijk verschil tussen de kinderen uit landelijke en stedelijke scholen”, zegt Van Herpe nog. “Kinderen uit die laatste categorie stonden positiever tegenover buitenlandse accenten dan landelijke.” Er waren ook enkele uitschieters: “Zo werd het ‘Frans-Nederlands’ van bepaalde personages uit Ratatouille als ‘chic’ bevonden en het ‘Duitse’ accent van Professor Z, de slechterik uit Cars 2, geassocieerd met ‘slim, maar malafide’.”
Zijn de intenties van Disney dat ook? “We gaan ervan uit van niet. Makers van kindercontent, ook Disney, zijn zich daar de laatste jaren almaar meer van bewust.” De soms racistische stereotypen van weleer zijn nu ondenkbaar, maar makers maken ook vandaag nog handig gebruik van accenten om personages vorm te geven. “En dit onderzoek toont aan dat kinderen daar gevoelig voor zijn. Ze verstaan ze, herkennen ze en we zien dat bepaalde accenten gelinkt worden aan stereotypes. Disney speelt een grote rol in de leefwereld van kinderen die volop in hun taalontwikkeling zitten. Daar moeten we rekening mee houden.”
Uit: Gazet Van Antwerpen, dinsdag 4 november 2025
Wil je hiermee nog verder aan de slag en de leerlingen uitdagen, dan zou je met hen een hoorspel kunnen werken waarin ze aan een bekend sprookje opvallende accenten toevoegen.
Het best vertrek je hiervoor van een fragment uit een bestaand sprookje waarin meerdere personages aan het woord zijn. De dialogen vormen de basis van de oefening, want per personage leggen de leerlingen een specifiek accent (Franse tongval, jongerentaal ...) vast. Vervolgens herschrijven ze de gesprekken kort rekening houdend met het accent, waarna ze die op een gepaste manier voorstellen in de klas.
Geef de leerlingen voldoende tijd om dit in te oefenen, alvorens ze het presenteren.
