Als mens blijken we ons niet altijd voorbeeldig te gedragen, zo rijden we weleens te snel, waardoor de overheid en andere stakeholders ons wijzen op mogelijke gevaren. Er wordt dan ook sterk geïnvesteerd in sensibiliseringscampagnes om gedragsveranderingen te stimuleren. In deze lessuggestie analyseren de leerlingen een recente campagne zodat ook zij gevoelig worden voor specifieke maatschappelijke problemen.
II-CoTa-d (Communicatiewetenschappen en taaltechnologie, 2de graad)
III-CoTa-d (Communicatiewetenschappen en taaltechnologie, 3de graad)
III-Com-d (Bedrijfsondersteunende informaticawetenschappen, 3de graad)
Stel dat je op een dag getuige bent van onrecht dat iemand anders wordt aangedaan of dat je zelf ziet hoe meerdere personen in een serieus conflict geraken. Wat zou je doen als je dit ziet ... op de speelplaats, aan de bushalte waar je samen met vrienden staat te wachten, aan de overkant van een drukke straat, via beelden op televisie, ...
Als instap zou je deze situatieschetsen aan je leerlingen kunnen voorleggen. Hoogstwaarschijnlijk zullen ze afhankelijk van de omgeving en de afstand heel anders reageren. Niettemin blijft uiteraard het onrecht of het conflict dat misschien toch om een gepaste actie vraagt. Dit meenden ook enkele personen in de volgende spot.
Heb je het korte fragment samen met je leerlingen bekeken, dan zou je allereerst kunnen vragen of en hoe de leerlingen de spot al opgemerkt hebben en of ze die geslaagd vinden. Zo was die onder meer te zien net voor de uitzending van het Eurovisiesongfestival op VRT, waarbij het campagnefilmpje een stil protest was tegen de deelname van Israël aan het liedjesfestival.
Op die voorkennis kan je verder nog meer inzetten via een bijbehorende opdracht. Zo zouden de leerlingen via deze spot een bekend communicatiemodel, zoals dat van Lasswell, kunnen vervolledigen. Op die manier staan ze stil bij de boodschap, de zenders, de ontvangers, het kanaal, het effect en eventueel de aanleiding.
Hoewel de spot heel kort is, is de communicatie hier overduidelijk: bekende personen willen hun stem laten horen voor Palestina, maar er is meer... Met hun boodschap willen ze dat ook de ontvangers in actie komen. Ze willen bij de ontvanger een specifiek effect bereiken. Psycholoog Schulz von Thun kende dan ook vier aspecten aan elke boodschap toe: een zakelijk, affectief, relationeel en appellerend aspect.
Met het zakelijke of inhoudelijke aspect bedoelen we de beschrijving van de feiten, de gegevens, kortom de zakelijke informatie in de boodschap.
Bewust of onbewust laat de zender ook zijn gevoelens of emoties tegenover datgene wat hij zegt zien, dit heet het affectieve aspect.
In elke boodschap geeft de zender ook te kennen hoe hij tegenover de ander staat, waarmee het relationele aspect bedoeld wordt.
Via het appellerende aspect maken we duidelijk dat bijna niets zomaar gezegd wordt. Integendeel, via elke boodschap willen we invloed op de ontvanger uitoefenen.
Heb je als leraar deze vier aspecten geduid, dan zouden je leerlingen die uit de boodschap van de spot kunnen halen ...
Het appellerende aspect van de spot is heel erg duidelijk: namelijk de ontvanger sensibiliseren zodat ook hij zijn stem laat horen.
Ongetwijfeld zijn de leerlingen met deze term vertrouwd zodat ze mogen noteren welke woorden ze in deze term herkennen en vooral wat deze betekent.
Sensibiliseren is ‘iemand bewust maken van of gevoelig maken voor een specifiek probleem.’ Bij sensibiliseren draait het om belangstelling wekken of aandacht vragen voor een probleem of uitdaging. Zo kan je meer bewustzijn ontwikkelen en opkomen voor je normen, waarden, ambities, ...
Via een sensibiliseringscampagne willen we dus de aandacht van het grote publiek trekken, de ontvangers bewust maken zodat ze hun gedrag aanpassen, wat hier zeker en vast gelukt is. Laat leerlingen gerust achterhalen wat deze campagne zo sterk maakt...
Wellicht zullen ze wijzen op de vele bekende personen, de kleuren of liever het gebrek eraan en de strakke mimiek. De aandacht wordt dan ook getrokken, waardoor in een mum van tijd de boodschap viraal ging, op verschillende kanalen gedeeld werd en zelfs de aandacht van cartoonisten en journalisten trok. In nagenoeg elke krant werd erover op uiteenlopende manieren bericht.
Vervolgens zou je de leerlingen twee verschillende berichten kunnen voorleggen die over de opmerkelijke spot verschenen zijn. Verdeel de klas hiervoor in twee groepen (A en B) waarbij elke groep zich mag buigen over één specifiek artikel. Vervolgens zou je nieuwe groepen kunnen vormen zodat leerlingen met een verschillende tekst uitwisselen wat ze net gelezen hebben. Verkies je wat meer structuur, dan zou je aan de leerlingen met verschillende teksten de volgende vragen kunnen voorleggen ...
Gezamenlijk proberen de leerlingen dan antwoorden te formuleren die ook klassikaal besproken worden.
1 Niemand moeten overtuigen
Bekende Belgen hertekenden hun agenda of reden het halve land door om deel uit te maken van de ‘I speak up for Palestine’-campagne van Oxfam die de sociale media overspoelt. “We moeten verdorie veel meer durven opstaan”, zeggen de fotografen die de bezorgde blikken portretteerden.
Het was een drukte vanjewelste in de Antwerpse Beamstreet Studio van fotografe Noortje Palmers (37) en de studio’s in de kantoren van Oxfam in Gent en Brussel, waar Lieve Blancquaert (62) en nog een huisfotograaf van de ngo aan de slag gingen. Op amper drie dagen tijd moesten 138 bekende Belgen zich voor hun lens zetten om deze grootschalige campagne te realiseren. Normaal is een of ander BV-feestje nodig om zo veel bekende koppen samen te krijgen. Vraag was dan ook of de bekende Belgen zouden willen meewerken en hoe Oxfam dat organisatorische huzarenstukje voor elkaar zou krijgen.
Een onnodige bezorgdheid, zo bleek later. “Ik heb voor Oxfam al veel campagnes begeleid waarin BV’s een rol spelen. Ging het maar altijd zo gemakkelijk om iemand te strikken.” Aan het woord is Belinda Torres Leclercq, de communicatieverantwoordelijke van de ngo. “Verschillende van de 138 bekende Belgen hertekenden speciaal hun agenda, sommigen reden zelfs het halve land door omdat ze absoluut deel wilden uitmaken van deze campagne. Ze zaten te wachten om op een goede manier actie te ondernemen.” Getuige daarvan zijn trouwens de bekende medemensen die zich na de lancering op woensdag nog spontaan aanbieden bij Oxfam en binnenkort de 138 bekende Belgen zullen vervoegen.
Noortje Palmers en Lieve Blancquaert tekenden samen voor meer dan de helft van de portretten van de I speak up for Palestine-campagne. Ook deze drukbezette fotografen strikken vergde geen overtuigingskracht. “Wat gebeurt en wat niet gebeurt in Palestina is zo veel groter dan mezelf. Op deze manier kon ik iets bijdragen in de plaats van machteloos te blijven toekijken”, zegt Noortje Palmers.
Indringende blikken
Zij staat normaal bekend voor haar foto’s die schitteren van frisheid en kleuren. Een portret in zwart en wit vroeg wat aanpassing. “Linde Merckpoel was een van de eersten die ik voor mijn lens kreeg voor deze campagne, iemand die ik in het verleden al vaker fotografeerde. Toen we haar beeld in zwart-wit zetten, herkende ze zichzelf amper. Haar rosse haar, die blauwe ogen, de sproetjes, de factoren die haar zo typeren op foto, vielen allemaal weg. Al beseften we wel meteen dat alle afleiding in het beeld wegviel en de focus zo werd verlegd op een blik die een duidelijke boodschap geeft.”
Het einddoel was geen foto waarin je een glimlach wou geven. “De situatie is echt niet om te lachen”, zegt Blancquaert. “Al mochten de geportretteerden ook niet boos kijken. Met boosheid los je niks op”, pikt Palmers in. Al was veel regiewerk van de fotograaf totaal onnodig. Voor iedere bekende Belg werd ongeveer een half uur uitgetrokken. Dat bleek een zee van tijd. Volgens Palmers wisten de geportretteerden precies wat ze moesten meegeven in hun mimiek. “Iedereen zit daar met hetzelfde engagement en dezelfde emoties. Vandaar ook niet alleen de uniformiteit van de zwart-witportretten, maar ook van de indringende blikken waarin heel veel emotie ligt.”
Geen haatcampagne
Beiden benadrukken ze dat ze geen groot politiek standpunt willen innemen met de campagne. “Ik weet heel goed dat niet iedere Israëli te vereenzelvigen is met Netanyahu, noch dat Palestijn een synoniem is voor lid van Hamas. Iedere dode langs Israëlische zijde doet me even hard verdriet”, zegt Blancquaert. “Ik heb voor de lancering van de campagne zelfs een berichtje gestuurd naar een vriendin met familie in Israël”, zegt Palmers. “Gewoon om te waarschuwen dat dit niks met antisemitisme te maken heeft noch een haatcampagne is. Ik weet heel goed dat veel Israëlische burgers het niet eens zijn met wat er allemaal aan het gebeuren is, maar helemaal niet kunnen bepalen wat hun politici uitvreten.”
De mogelijke reacties hielden hen echter niet tegen om zich volop te gooien op deze campagne, ook al kregen ze daar net als de bekende Belgen in beeld geen eurocent voor.
Durven opstaan
“We moeten verdorie veel meer durven opstaan, zoals al die bekende Belgen deden”, zegt Blancquaert. Ze is boos en verdrietig tegelijk omdat de wereld dit laat gebeuren. “In Gaza is een genocide aan de gang, met kinderen en vrouwen als grootste slachtoffer. Hoe storend is die angst die leeft om iets te ondernemen of iets te zeggen over wat daar allemaal aan het gebeuren is? Die angst is het misschien wel nog het meest beangstigend van alles. Want velen kijken daarom lijdzaam toe. Hopelijk dwingen we de premier met deze campagne om een veel duidelijker standpunt in te nemen.”
“Ik ben heel blij met het artistieke resultaat”, aldus Palmers, “maar nog veel belangrijker hier is dat de campagne daadwerkelijk ook iets in beweging zet. Voor mij, maar ook voor iedereen die zijn gezicht leende aan de boodschap van Oxfam. Als ik zie hoeveel mensen de campagne delen op hun sociale media, besef ik hoevelen niet nog langer kunnen leven met al die schendingen tegen de mensenrechten. Daar kan ook onze overheid toch niet naast kijken.”
Uit: Gazet van Antwerpen
2 Dat zovelen zich uitspreken, is ongezien
“I speak up for Palestine.” Pommelien Thijs, Koen Wauters en 136 andere bekende Belgen laten in een campagne van Oxfam hun stem horen tegen het oorlogsgeweld in Gaza. En daar blijft het niet bij. Specialisten staan ervan te kijken.
Pommelien Thijs, Julie Van Den Steen, Koen Wauters, Elisabeth Lucie Baeten en Nathalie Meskens. Het zijn maar enkelen van de 138 bekende Belgen die hun gezicht en hun bereik op sociale media leenden aan Oxfam. Samen willen ze de Belgische overheid uit haar kot lokken om actie te ondernemen tegen “Israëls schendingen van het international recht in Palestina”. “De hoogste VN-instellingen en vooraanstaande ngo's concluderen misdaad na misdaad in Gaza: uithongering, gerichte aanvallen op burgerdoelen, oorlogsmisdaden en illegale bezetting”, klinkt het.
In het verleden leiden persoonlijke acties rond Palestina wel eens tot controverse. Denk maar aan zangeres Laura Tesoro, die begin vorig jaar met een pro-Palestijnse vlag zwaaide op een concert ter ere van de viering van het Belgische EU-voorzitterschap in Mechelen. Ze ontving toen veel boze reacties.
Maar na meer dan anderhalf jaar met berichten over de situatie in Gaza en wegens de vele burgerdoden die er vallen, was het volgens Belinda Torres Leclercq van Oxfam helemaal niet moeilijk om zoveel bekende Belgen te strikken. “Ze zijn zich bewust van het platform dat ze hebben om een breed tegengeluid te bieden tegen de oorverdovende stilte van ons land in deze oorlog. Velen van hen zaten te wachten om actie te ondernemen, maar wisten niet goed hoe ze dit konden doen.”
Volgens communicatiespecialist Jeroen Wils is het uitzonderlijk dat zoveel mensen zich achter zo'n campagne scharen. De schaal is volgens hem ongezien. “Het is duidelijk dat ze hier niet politiek hun nek uitsteken, maar vooral strijden voor humanitaire actie voor de Palestijnen.”
Brief aan De Wever
Wils vindt het ook lovenswaardig dat het niet alleen bij een campagne blijft, maar dat er ook inhoud aan gekoppeld wordt. Want hun mening openlijk en zonder angst uiten in deze kwestie doen de bekende Belgen niet alleen met een campagne, maar ook door een open brief te ondertekenen die premier Bart De Wever ontving. “In die brief voeren ze samen met Oxfam de druk op, zodat de Belgische regering niet langer stilzwijgend toekijkt. De bekende Belgen eisen daarin gerechtigheid voor de Palestijnen en een einde aan de straffeloosheid. Dat is de morele en juridische plicht van de overheid.”
Ze beschrijven ook hoe België snel actie kan ondernemen. “Door druk op Europa om de associatieovereenkomst tussen de EU en Israël te schorsen. Door een einde te maken aan de Israëlische blokkade van Gaza en een humanitaire toegang toe te laten tot Gaza. Door een verbod op de invoer van producten uit illegale nederzettingen en een verbod op de doorvoer van militair materiaal naar Israël.”
Het is volgens Oxfam toeval dat ze de campagne lanceerde net op de dag dat Israël het staakt-het-vuren in Gaza doorbrak en er honderden doden vielen na Israëlische aanvallen. “Verschrikkelijke nieuws, dat nog maar eens aantoont hoe hard het nodig is om een tandje bij te steken”, zegt Torres Leclercq van Oxfam.
Uit: Belang van Limburg
Via de krantenberichten konden de leerlingen duidelijk inzien dat Oxfam samen met heel wat bekende Vlamingen aandacht vraagt voor de situatie in Palestina. Bovendien hopen ze zo invloed of macht op de beleidsmakers uit te oefenen zodat België in het conflict tussen Israël en Palestina actie onderneemt.
De term macht heeft vaak een negatieve gevoelswaarde, maar op zich is die niet verkeerd. Willen we iets in beweging zetten, dan moeten we soms wel macht uitoefenen. De psychologen French en Raven onderscheidden vijf à zes soorten macht: een dwingende, belonende, legitieme, referentie- of identificatiemacht.
Een dwingende macht ontstaat wanneer er negatieve sancties worden verbonden aan handelingen, zoals ''Als je dat niet doet, dan … geen promotie".
Bij een belonende macht gebeurt het omgekeerde. Hier stel je positieve consequenties in het vooruitzicht als iemand gaat handelen.
Een hiërarchische of legitieme macht volgt steeds de gezagsstructuur die we vaak herkennen in militaire organisaties of bij de politie.
Als je beschikt over referentiemacht, dan kan je op basis van je expertise of deskundigheid invloed op anderen uitoefenen.
De identificatiemacht zie je goed bij influencers die voor bepaalde groepen aantrekkelijk zijn om zich mee te identificeren. We willen zijn zoals de anderen of zo dicht mogelijk bij hen staan. Een onderzoek van de BBC over de vraag wat het beste werkt om jongeren gezonder te laten eten, wees uit dat als er iconen uit de sport of zang gezond eten promoten, dit het meeste effect had.
Als afsluiter zou je aan de leerlingen kunnen vragen welke macht ze vooral in de campagne 'I speak up for Palestina' herkennen.
