Deze "Kijk- en luisterwijzer" is ontworpen als een hulpmiddel om jouw leerlingen te begeleiden bij het verkennen van kunst- en cultuuruitingen, zowel op het gebied van beeldende kunst als muziek. De gids structureert het proces van waarnemen, analyseren en reflecteren aan de hand van vijf kerncompetenties die leerlingen kunnen ontwikkelen.
Met deze wijzer kunnen leerlingen leren hoe ze kunstwerken vanuit hun eigen waarneming kunnen beschrijven. Ze worden aangemoedigd om nieuwsgierig te zijn, na te denken en onderzoek te doen naar aspecten zoals de titel, maker(s) en context.
Daarnaast helpt de gids leerlingen om uit te leggen hoe een kunstwerk betekenis krijgt vanuit zowel de vorm (bouwstenen, technieken, materialen) als de inhoud (onderwerp, thema). Ook de bedoeling van de kunstenaar of componist, de functie van het werk en de context van ontstaan en presentatie komen aan bod.
Een belangrijk aspect is het in verband brengen van kunstuitingen met hun context, zoals de periode of stijl (tijd), het land of de regio (ruimte), en het maatschappelijk domein (sociaal, economisch, politiek, cultureel) waarin ze voorkomen.
De gids ondersteunt leerlingen ook bij het doorlopen van een artistiek-creatief proces, waarbij ze kennismaken met en gebruik maken van de bouwstenen, technieken en materialen specifiek voor beeldende kunst en muziek.
Ten slotte stimuleert de wijzer reflectie over de eigen beleving bij het bekijken of beluisteren van kunst. Leerlingen worden uitgenodigd na te denken over wat het werk met hen doet, hun gedachten, gevoelens (eventueel met behulp van de bijgevoegde adjectiefklok) en de invloed op hun gedrag. Het moedigt aan om zowel geconcentreerd te blijven als de eigen associaties te erkennen.
Focus Beeld Focus Muziek Kijk wijzer met een kijkwijzer Luister wijzer met een luisterwijzer 1 De leerlingen beschrijven kunst- en cultuuruitingen vanuit eigen waarneming. Ik stel me open voor deze (nieuwe) kijkervaring! Ik stel me open voor deze (nieuwe) luisterervaring! Ik ben nieuwsgierig, denk na en onderzoek Ik ben nieuwsgierig, denk na en onderzoek o Ik bekijk het werk en verzin zelf een titel. o Ik beluister het stuk en verzin zelf een titel. o Wat is de echte titel van het werk? o Wat is de echte titel van het stuk? o Wie maakte het? o Wie maakte/componeerde het stuk? o Waren er nog medewerkers om dit te realiseren? o Wie schreef de tekst? o Waar kun je het fysieke werk zien? o Wie voert het stuk uit? Links om je onderzoek te kunnen volbrengen: websites, YouTube, documenten … Links om je onderzoek te kunnen volbrengen: websites, YouTube, documenten
2 De leerlingen lichten toe hoe een kunstwerk vanuit vorm en inhoud betekenis geeft. Ik licht de VORM toe: bouwstenen, technieken en materialen Ik licht de VORM toe: bouwstenen, technieken en materialen Welke bouwstenen zijn sterk aanwezig en hoe (via kijkvragen)? Welke bouwstenen zijn sterk aanwezig en hoe (via luistervragen)? Lijn, kleur, licht, vorm, compositie, ruimte, textuur. Melodie, ritme, samenklank, klankkleur/materialen, dynamiek, tempo en vorm. Welke materialen en technieken spelen een belangrijke rol in dit werk? Leg uit. Welke materialen en technieken spelen een belangrijke rol in dit werk? Leg uit. (via overzicht BMT, adjectiefklok … voor een goede verwoording.) (via overzicht BMT, adjectiefklok … voor een goede verwoording.) Ik licht het ONDERWERP toe Ik licht het ONDERWERP toe Wat vertelt de kunstenaar ons? Wat vertelt de componist (en de tekstschrijver) ons? Waarover gaat het werk? Waarover gaat het werk? Wat is het thema van het werk? Wat is het thema van het werk? Wat zie ik? Wat zien mijn klasgenoten? Vergelijk Wat hoor ik? Wat horen mijn klasgenoten? Vergelijk Ik licht de BEDOELING toe Ik licht de BEDOELING toe Waarom creëerde de kunstenaar dit werk? Waarom schreef de componist dit werk? Wat is de bedoeling van de kunstenaar? Wat is de bedoeling van de kunstenaar? Wat is de functie van het werk? Wat is de functie van het werk? Waarvoor is het gemaakt? In welke context? Waarvoor is het gemaakt? In welke context? Met welk doel wordt het kunstwerk gebracht? Met welk doel wordt het kunstwerk gebracht? Wat wil de maker (of opdrachtgever) of de beschouwer ermee bereiken? Wat wil de maker (of opdrachtgever) of de beschouwer ermee bereiken? Doel en functie (De oorspronkelijke bedoeling van de maker of opdrachtgever kan anders zijn dan de functie die wij er nu als kijker aan geven) Doel en functie (De oorspronkelijke bedoeling van de maker of opdrachtgever kan anders zijn dan de functie die wij er nu als luisteraar aan geven) 0 levensbeschouwelijk (religieus, ritueel, viering ...) 0 levensbeschouwelijk (religieus, ritueel, viering ...) 0 esthetisch (schoonheid, anti-schoonheid, inleving, herkenning, vervreemding, confrontatie) 0 esthetisch (schoonheid, anti-schoonheid, inleving, herkenning, vervreemding, confrontatie) 0 politiek (status, huldiging, protest, bewustwording, het verspreiden van opvattingen ...) 0 politiek (status, huldiging, protest, bewustwording, het verspreiden van opvattingen ...) 0 economisch (werk, reclame) 0 economisch (werk, reclame) 0 educatief (opvoeding, therapie, zelfreflectie, bezinning, voorlichting, informatief, oefening ...) 0 educatief (opvoeding, therapie, zelfreflectie, bezinning, voorlichting, informatief, oefening ...) 0 vermaak (amusement, decoratie, expressie, verpozing, gezelligheid, 0 vermaak (amusement, decoratie, expressie, verpozing, gezelligheid, achtergrondmuziek ...) sfeerbrenger ...) 0 illustratief of ondersteunend (film, reclame ...) 0 illustratief of ondersteunend (boek, reclame ...) 0 manipuleren 0 manipuleren 0 beïnvloeden (in goede sfeer/stemming brengen) 0 beïnvloeden (in goede sfeer/stemming brengen) 0 activiteitsfunctie (dansen, marcheren ...) 0 … 0 … ð Ik licht toe hoe een kunstwerk vanuit vorm en inhoud betekenis geeft. ð Ik licht toe hoe een kunstwerk vanuit vorm en inhoud betekenis geeft. Hoe verbeeldt de kunstenaar dit onderwerp? Hoe verklankt de componist dit onderwerp? Hoe brengt de kunstenaar het onderwerp tot leven? Hoe brengt de componist het onderwerp tot leven? Hoort de kunstenaar … ‘ergens’ (collectief, strekking, school, stijl …) bij, of ‘heeft hij het lef om nergens bij te horen’ en zijn eigen pad te banen? Hoort de componist, zanger, groep, uitvoerder … ‘ergens’ bij, of ‘heeft hij het lef om nergens bij te horen’ en zijn eigen pad te banen? Vertelt het kunstwerk een verhaal of verwijst het eerder (in de diepte) naar een stemming, emotionele toestand, gemoedsgesteldheid van artiest, volk, bezorgdheid, algemeen menselijk thema …? Vertelt het kunstwerk een verhaal of verwijst het eerder (in de diepte) naar een stemming, emotionele toestand, gemoedsgesteldheid van artiest, volk, bezorgdheid, algemeen menselijk thema …?
3 De leerlingen brengen kunst- en cultuuruitingen in verband met de context waarin die voorkomen. Ik breng beeldende kunst in verband met de TIJD waarin/waaruit ze voorkomt. Ik breng muziek in verband met de TIJD waarin/waaruit ze voorkomt. Uit welke periode of stijl komt deze kustuiting? Uit welke periode of stijl komt dit stuk? Gebruik eventueel de tijdlijn onderaan dit document. Gebruik eventueel de tijdlijn onderaan dit document. Hoe kan ik dit zien? Hoe kan ik dit horen? Wat zijn typische beeldende elementen uit die periode of deze stijl?? Wat zijn typische muzikale elementen uit die periode of deze stijl? Kan je dit werk linken aan een ander artistiek werk uit dezelfde periode? Kan je deze compositie linken aan een ander artistiek werk uit dezelfde periode? Wordt het muziekstuk op een bepaald moment (van de dag, in de week, vroeger en nu ...?) uitgevoerd? Ik breng beeldende kunst in verband met de RUIMTE waarin/waaruit ze voorkomt. Ik breng muziek in verband met de RUIMTE waarin/waaruit ze voorkomt. Uit welk land en/of werelddeel komt dit beeldend werk? Uit welk land en/of werelddeel komt dit stuk? Gebruik eventueel de kaart onderaan dit document. Gebruik eventueel de kaart onderaan dit document. Welke typische kenmerken/elementen uit dit land of deze regio kun je zien in het kunstwerk? Welke typische kenmerken/elementen uit dit land of deze regio kun je horen in het stuk? Kan je dit werk linken aan een ander artistiek werk uit dezelfde regio? Kan je dit werk linken aan een ander artistiek werk uit dezelfde regio? In welke ruimte (binnen/buiten) kun je het beeldend werk zien? In welke ruimte (binnen/buiten) wordt het stuk opgevoerd? Staat of hangt het beeldend werk in de regio waar het vervaardigd werd? Komen de materialen uit de regio waar de kunstenaar leefde? Ik breng beeldend werk in verband met het MAATSCHAPPELIJK DOMEIN waarin/waaruit ze voorkomt. Ik breng muziek in verband met het MAATSCHAPPELIJK DOMEIN waarin/waaruit ze voorkomt. Welke menselijke handeling of activiteit schuilt er achter het muziekstuk? Welke menselijke handeling of activiteit schuilt er achter het muziekstuk? O sociaal: beelden kunst als verbindingsmiddel tussen mensen, als communicatiemiddel, als versterker van sociaal gedrag (nationale monumenten en artistieke uitingen van bv. vaderlands- of regioliefde, versterking (groeps)identiteit, culturele achtergrond ...) O sociaal: muziek als verbindingsmiddel tussen mensen, als communicatiemiddel, als versterker van sociaal gedrag (feesten, in groep musiceren, concert of festival bezoeken, (groeps)identiteit, culturele achtergrond ...) O economisch: beeld als bron van inkomsten (subsidies, reclame, sponsoring, assistentie bij uitvoering, aankoop, conservering en restauratie werk, assistentie...) O economisch: muziek als bron van inkomsten (subsidies, reclame, sponsoring, auteursrecht, uitvoering, assistentie ...) O politiek: beeld als middel om politieke ideeën (pro of anti) te verspreiden, als statussymbool, om mensen te huldigen... O politiek: muziek als middel om politieke ideeën (pro of anti) te verspreiden, als statussymbool, om mensen te huldigen... O cultureel: beeld als middel om opvattingen te delen, gevoelens en ideeën te uiten (kunst), op zoek te gaan naar de zin van het leven (levensbeschouwelijk, godsdienst, ritueel, eredienst...) en het verzamelen van kennis (wetenschap). O cultureel: muziek als middel om opvattingen te delen, gevoelens en ideeën te uiten (kunst), op zoek te gaan naar de zin van het leven (levensbeschouwelijk, godsdienst, ritueel, eredienst...) en het verzamelen van kennis (wetenschap).
4 De leerlingen doorlopen een artistiek-creatief proces vanuit verbeelding. Ik zet bouwstenen, technieken en materialen van Beeld in. Ik zet bouwstenen, technieken en materialen van Muziek in. BOUWSTENEN MATERIALEN TECHNIEKEN BOUWSTENEN MATERIALEN TECHNIEKEN ROND CuLTuReeL VaK Digitale Droge MoSTeRDVaK Ritmische instrumenten Vocaal musiceren Compositie Natuurlijke Natte Melodie Melodische instr. Instrumentaal musiceren Lijn Plastische Grafische Samenklank Harmonische instr. Transformeren Textuur Soepele Ruimtelijke Tempo Lichaamseigen instr. Luisteren Ruimte Papier en karton Digitale Ritme Licht Schildermaterialen Werken met soepele m. Mixed media Dynamiek Herhaling, variatie en contrast Vorm Tekenmaterialen Performance Vorm Kleur Verbindingsmaterialen Om te beschouwen Klankkleur Kosteloze materialen
5 De leerlingen reflecteren over de eigen beleving bij uiteenlopende kunst- en cultuuruitingen. Ik denk na over mijn eigen beleving bij het bekijken van deze kunst. Ik denk na over mijn eigen beleving bij het beluisteren van dit muziekstuk. Wat doet dit werk met mij? Hoe beleef ik het waarnemen en bekijken? Wat doet dit werk met mij? Hoe beleef(de) ik het beluisteren? Bij een eerste aanblik en na grondiger beschouwen voelde ik mij … Voor, tijdens en na het beluisteren van dit muziekstuk voelde ik mij … Omcirkel de passende emotie(s) in onderstaande lijst. Omcirkel de passende emotie(s) in onderstaande lijst. Wat doet deze visuele kunst met mijn gedachten? Wat doet deze muziek met mijn gedachten? Waaraan denk ik? Waaraan denk ik? Blijf ik visueel geconcentreerd of dwalen mijn gedachten af? Blijf ik auditief geconcentreerd of dwalen mijn gedachten af? Ik focus op een specifieke bouwsteen. Ik volg een specifieke bouwsteen. Welke invloed heeft dit beeldend werk op mijn gedrag? Welke invloed heeft dit stuk op mijn gedrag? Dit beeldend werk of deze stijl: Dit muziekstuk/deze muziekstijl: 0 brengt mij in een goede sfeer 0 brengt mij in beweging (dansen, voet tikt mee, hoofd beweegt mee...) 0 maakt me blij 0 motiveert mij, verhoogt mijn werktempo 0 laat me filosoferen 0 beïnvloedt mijn koopgedrag 0 verbetert mijn slaap 0 verbetert mijn slaap 0 maakt me helemaal wakker 0 doet mij andere kleren dragen 0 doet me gelijkaardige werken zoeken 0 bezorgt mij andere vrienden 0 verandert mijn manier van kijken 0 verandert mijn manier van spreken 0 maakt me droevig of boos 0 leidt mij af 0 inspireert mij, brengt mij nieuwe inzichten, 0 inspireert mij, bezorgt mij andere overtuigingen, brengt mij nieuwe inzichten, 0 raakt mij 0 raakt mij 0 verbetert mijn gemoedstoestand 0 verbetert mijn gemoedstoestand 0 verlaagt mijn pijn 0 verlaagt mijn pijn 0 maakt mij rustig (ademhaling, hartslag), verlaagt mijn stress 0 maakt mij rustig (ademhaling, hartslag), verlaagt mijn stress 0 geeft mij een veilig gevoel 0 geeft mij een veilig gevoel 0 zorgt ervoor dat ik mij beter kan uiten… 0 zorgt ervoor dat ik mij beter kan uiten… 0 … 0 ….
