Om leerlingen te helpen informatie doelgericht te beoordelen (GFL LPD 22), introduceren we een rubric per graad. Deze helpt de leerlingen om een inschatting te maken over de betrouwbaarheid, bruikbaarheid en correctheid van de bron. Het instrument is vakoverschrijdend inzetbaar en biedt ruimte om stap voor stap met je leerlingen te groeien naar zelfstandig kritisch denken.
Het beoordelen van bronnen (GFL LPD 22) gaat vaak hand in hand met doelgericht informatie opzoeken (GFL LPD 21) en kritisch en systematisch informatie verwerken (GFL LPD 23). Deze drie doelen samen vormen een solide basis voor het ontwikkelen van onderzoeksvaardigheden.
Vanaf de eerste graad werken leerlingen in vakken zoals geschiedenis en natuurwetenschappen aan onderzoeksvragen en -projecten. In het vak Nederlands leren ze zich te oriënteren op teksten die mogelijke antwoorden op hun (onderzoeks)vragen bieden, relevante informatie te selecteren en deze te verwerken in schrijfopdrachten.
Gedurende de hele schoolloopbaan, over alle vakken en graden heen, werken we aan onderzoeksvaardigheden. Voor de D- en D/A-finaliteit resulteert dit in het doorlopen van een volledige onderzoekscyclus binnen de onderzoekscompetentie.
Met een schoolbrede leerlijn hebben wij als leraar een duidelijk overzicht van onze bijdrage aan het leerproces. Zo ondersteunen wij elkaar in het bieden van een stevige basis van waaruit onze leerlingen kunnen groeien naar het kritisch en zelfstandig beoordelen van bronnen.
Leerlingen leren samen met de leraar om bronnen te analyseren door eenvoudige vragen te stellen over betrouwbaarheid, bruikbaarheid en correctheid.
Leerlingen gaan zelf aan de slag met het beoordelen van bronnen, maar met stapsgewijze ondersteuning van de leraar.
Leerlingen zoeken nu zelfstandig bronnen en beoordelen die volledig aan de hand van de rubric, zonder vooraf geselecteerde materialen.
Leerlingen passen alle rubric-criteria zelfstandig toe en voeren een volledige analyse uit van hun geselecteerde bronnen. Ze reflecteren over hun keuze en sturen bij waar nodig in functie van het doel.
Hieronder vind je drie rubrics, elk afgestemd op een specifieke graad van het secundair onderwijs. Deze rubrics kun je als leraar in alle vakken inzetten om leerlingen te ondersteunen bij het beoordelen van informatie die ze opzoeken voor de vakken. De rubric helpt hen objectief te evalueren op basis van de criteria betrouwbaarheid, correctheid, bruikbaarheid, begrijpbaarheid en doelgerichtheid.
De rubrics bouwen op in complexiteit van het taalgebruik, voor oudere leerlingen gebruiken we in de rubric complexer taalgebruik, meer gericht op nuance en kritisch denkvermogen. Ook de diepgang van de evaluatie vergroot naarmate de leerlingen vorderen. In de derde graad verwachten we dat leerlingen bronnen meer diepgaand en in detail kunnen analyseren, terwijl in de eerste graad de focus ligt op basiskenmerken zoals wie de auteur is en of de informatie begrijpelijk en relevant is. In de derde graad vereist de rubric meer inzicht van de leerling over de mate waarin de bron past bij het onderzoeksdoel en hoe goed deze bron in het grotere onderzoeksplaatje past.
Als leraar behoud je de regie over welke onderdelen van de rubrics je inzet. Het is niet de bedoeling dat leerlingen de rubric altijd volledig gebruiken bij het beoordelen van een bron. Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om in de ene les de focus te leggen op betrouwbaarheid, en in een andere les op bruikbaarheid of correctheid.
Categorie Criteria Uitstekend Goed Voldoende Onvoldoende Betrouwbaarheid Wie schreef het? De auteur is een expert of een bekende organisatie, en er wordt duidelijk aangegeven wie dat is. De auteur is bekend, maar geen expert. Het lijkt betrouwbaar. De auteur is onbekend, maar het klinkt betrouwbaar. De auteur is onbekend of anoniem, en het is niet duidelijk of het betrouwbaar is. Waar komt de bron vandaan? De bron komt van een betrouwbare website, boek of organisatie. De bron komt van een redelijk betrouwbare website of organisatie. De bron komt van een onbekende of minder betrouwbare plek. De bron komt van een onbetrouwbare of onbekende bron, zoals een persoonlijke blog. Datering van de bron De bron is recent gepubliceerd en de informatie is actueel. De bron is enigszins verouderd, maar bevat nog steeds bruikbare informatie. De bron is ouder en sommige informatie kan verouderd zijn. De bron is verouderd en de informatie is niet meer relevant of juist. Bruikbaarheid Sluit de bron aan bij je onderwerp? De informatie sluit perfect aan bij mijn onderwerp. De bron is grotendeels relevant, maar bevat enkele irrelevante delen. De bron is gedeeltelijk relevant, maar bevat ook veel irrelevante informatie. De bron heeft weinig of niets te maken met mijn onderwerp. Hoeveel informatie geeft de bron? De bron geeft veel goede en gedetailleerde informatie. De bron geeft voldoende informatie, maar mist enkele details. De bron biedt weinig informatie of is erg oppervlakkig. De bron bevat nauwelijks bruikbare informatie. Correctheid Is de informatie juist? Alle informatie is juist en wordt ondersteund door betrouwbare bronnen. De meeste informatie is juist, maar niet alles is controleerbaar. Enkele beweringen zijn correct, maar veel zijn ongefundeerd. De bron bevat veel onjuiste of ongefundeerde claims. Begrijpbaarheid Is de bron makkelijk te begrijpen? De tekst is duidelijk, goed geschreven, en makkelijk te volgen. De tekst is redelijk goed te begrijpen, met enkele moeilijke delen. De tekst is vaak lastig te begrijpen door moeilijke taal. De tekst is onduidelijk en moeilijk te begrijpen. Doelgerichtheid Kun je deze bron gebruiken voor je onderzoek? De bron sluit perfect aan bij mijn onderzoek en helpt me verder. De bron is bruikbaar, maar mist wat informatie voor mijn onderzoek. De bron helpt enigszins, maar is niet volledig relevant voor mijn doel. De bron is niet bruikbaar voor mijn onderzoek en sluit niet aan bij mijn doel.
Categorie Criteria Uitstekend Goed Voldoende Onvoldoende Betrouwbaarheid Auteur / Organisatie De auteur is een expert of een gerenommeerde organisatie, en er zijn duidelijke bronnen of referenties. De auteur is bekend, maar geen expert. De bron lijkt betrouwbaar. De auteur is onbekend, maar de bron klinkt betrouwbaar. De auteur is onbekend of anoniem en de betrouwbaarheid is twijfelachtig. Publicatie en datering De bron komt van een betrouwbare website of uitgever en is recent gepubliceerd. De bron komt van een redelijk betrouwbare bron en is enigszins verouderd. De bron komt van een minder betrouwbare uitgever en is verouderd. De bron komt van een onbetrouwbare of onbekende website en is oud. Bruikbaarheid Relevantie voor je onderwerp De bron sluit volledig aan bij mijn onderwerp en biedt waardevolle informatie. De bron is grotendeels relevant, met enkele irrelevante aspecten. De bron is enigszins relevant, maar bevat veel irrelevante informatie. De bron is nauwelijks relevant voor mijn onderwerp. Diepgang van de informatie De bron biedt diepgaande, gedetailleerde en uitgebreide informatie. De bron biedt voldoende informatie, maar mist enige diepgang. De bron biedt oppervlakkige informatie zonder veel details. De bron bevat zeer weinig relevante informatie. Correctheid Feiten en claims De feiten in de bron zijn correct en onderbouwd met betrouwbare referenties. De meeste feiten zijn correct, maar sommige claims zijn niet goed onderbouwd. Enkele feiten zijn correct, maar veel claims zijn ongefundeerd. De bron bevat veel onjuiste of ongefundeerde beweringen. Begrijpbaarheid Taal en structuur De bron is duidelijk, gestructureerd en makkelijk te begrijpen. De bron is redelijk goed te begrijpen, met enkele ingewikkelde zinnen of termen. De bron is moeilijk te begrijpen door complexe taal. De bron is verwarrend en moeilijk te volgen. Doelgerichtheid Geschiktheid voor het onderzoeksdoel De bron is zeer geschikt voor mijn onderzoek en biedt veel nuttige informatie. De bron is bruikbaar voor mijn onderzoek, maar mist enige informatie. De bron is enigszins bruikbaar, maar niet volledig geschikt voor mijn doel. De bron is niet relevant voor mijn onderzoek en helpt niet bij mijn doel.
Categorie Criteria Uitstekend Goed Voldoende Onvoldoende Betrouwbaarheid Auteur / Organisatie De auteur is een erkende expert of een gerenommeerde organisatie met duidelijke bronnen en referenties. De auteur is betrouwbaar, maar geen expert. Bronnen zijn gedeeltelijk aanwezig. De auteur is onbekend, maar de bron lijkt betrouwbaar. De auteur is anoniem of onbekend en de bron is twijfelachtig. Publicatie en datering De bron is gepubliceerd door een erkende uitgever en is recent en relevant. De bron komt van een redelijk betrouwbare bron, maar is enigszins verouderd. De bron is verouderd en komt van een minder betrouwbare bron. De bron is oud en komt van een onbetrouwbare uitgever. Bruikbaarheid Relevantie voor je onderzoek De bron sluit perfect aan bij het onderzoek en biedt waardevolle en relevante informatie. De bron is grotendeels relevant voor het onderzoek, met enkele irrelevante delen. De bron is enigszins relevant, maar bevat veel irrelevante informatie. De bron is nauwelijks relevant voor het onderzoek. Diepgang en details De bron biedt uitgebreide, gedetailleerde en grondige informatie over het onderwerp. De bron biedt voldoende informatie, maar mist soms diepgang of details. De bron biedt oppervlakkige informatie zonder voldoende details. De bron bevat nauwelijks diepgaande of relevante informatie. Correctheid Feiten en bewijs Alle feiten zijn correct en onderbouwd met betrouwbare en relevante bronnen. De meeste feiten zijn correct, maar sommige claims zijn onvoldoende onderbouwd. Enkele feiten zijn correct, maar veel claims zijn ongefundeerd. De bron bevat veel onjuiste of ongefundeerde beweringen zonder bewijs. Begrijpbaarheid Taalgebruik en structuur De bron is helder geschreven, goed gestructureerd en eenvoudig te begrijpen. De bron is over het algemeen begrijpelijk, maar bevat enkele complexe termen. De bron is moeilijk te begrijpen door complexe taal of structuur. De bron is verwarrend en moeilijk te volgen door slecht taalgebruik. Doelgerichtheid Geschiktheid voor onderzoeksdoel De bron is volledig geschikt voor mijn onderzoeksdoel en biedt veel nuttige informatie. De bron is bruikbaar voor mijn onderzoek, maar mist enkele belangrijke elementen. De bron helpt enigszins, maar biedt onvoldoende relevante informatie voor het doel. De bron sluit niet aan bij mijn onderzoeksdoel en is niet bruikbaar.
Je kan punten toekennen aan de categorieën van de rubric zodat leerlingen duidelijk zien welke bron het best scoort. Belangrijker is dat leerlingen tot waardevolle gesprekken en reflectie komen over de verschillende criteria. Een puntensysteem kan daarbij helpen, maar is geen doel op zich.
Puntensysteem (optioneel):
