Voorbeeld: voor een les(senreeks) over het ontstaan van nationalisme in de 19de eeuw   
In een derde graad worden meer leerlingen geacht in staat te zijn zelf notitie te nemen tijdens de les. Een bijhorende PowerPoint of syllabus geeft enkel wat structuur en de aanvullingen maken ze zelf. Dit is natuurlijk een ideale voorbereiding op hoger onderwijs.

Wil je dat leerlingen in staat zijn om kwaliteitsvol notitie te nemen, dan helpt het om de lesdoelen te expliciteren. Wat wil je precies dat ze weten en kunnen van dit leerstofonderdeel. Bewaak ook de link met de leerplandoelen, dat is handig voor jou als leraar.

Projecteer bij aanvang van de lessenreeks de volgende doelen en verwijs er ook naar tijdens de les, zodanig dat je de focus van de leerlingen mee bewaakt.  
Mogelijke lesdoelen zijn: 

• Situeer de opkomst van nationalisme in tijd en ruimte. (referentiekader) 
• Leg minstens 3 oorzaken en gevolgen van nationalisme uit. (beeldvorming – redeneerwijzen) 
• Beoordeel welke bronnen bruikbaar en betrouwbaar zijn voor onderzoek naar de opkomst van de nationalistische beweging in Italië. (redeneren over bronnen) 
• Stel een historisch onderzoekbare vraag op over de Duitse eenmaking. (historische vraagstelling) 
• ...

Volg in de doelstellingen de opbouw van je lessenreeks, dat biedt goede houvast voor de leerlingen.

Voorbeeld graad 3: een voorbereiding voor een lessenreeks over de impact van Napoleon op onze gebieden                                                                                                                                                       
Een of twee lesuren geschiedenis per week, dat vinden geschiedenisleraren steeds te weinig. De nodige tijdsdruk is een verzuchting van velen. Toch is het aanvaardbaar om, net als in andere vakken, tijd na de lesdag inzetten. Een voorbereiding vragen kan, mag en is tijdwinst.

Start je een lessenreeks over Napoleon, dan kan je de leerlingen vragen om ter voorbereiding een wetenschappelijk artikel te lezen dat al een inzicht biedt in de toenmalige context. Voorzie eventueel twee artikelen van gelijkaardige inhoud waaruit de leerlingen een keuze maken.

Wanneer de instructie beperkt wordt tot ‘lezen’, dan kan al voorspeld worden dat niet alle leerlingen deze opdracht zullen uitvoeren. Het is een optie om hen een mindmap te laten opstellen. Geef hier een duidelijke richtlijnen over wat je verwacht en geef transparante criteria mee. Mogelijke criteria zijn: situeer in tijd en ruimte, beschrijf zijn leven, binnenlandse en buitenlandse politiek. Vraag ook om dit te markeren in het artikel.  Aanvullend kan hier ingezet worden op redeneren over bronnen. Vraag naar de maker van de bron en zet de aspecten bruikbaarheid, betrouwbaarheid en mogelijks representativiteit in.

Dit kan zeker en vast dienen als vorm van summatieve evaluatie. Duidelijke criteria, markeringen in de bron en de vraag naar een product vermijden de inzet van AI. Een creatieve uitwerking vragen kan ook motiverend werken. Kwaliteitsvolle mindmaps kunnen in het vaklokaal ad valvas komen.

Voorbeeld: een les over het leven van soldaten in de loopgraven tijdens de Eerste Wereldoorlog          
In dit geval zijn het de leerlingen die de les geven, gedurende 1 minuut. Hoe kan je te werk gaan? Voorzie meerdere dagboekfragmenten, met context, waarvan elke leerling er eentje krijgt. Eventueel kan je differentiëren door talig sterke leerlingen een Engelstalig fragment te bezorgen. Je geeft enkele minuten leestijd, waarbij ze kenmerken moeten markeren.

Nadien stel je klassikaal de vraag “Hoe zag het leven in de loopgraven eruit tijdens WOI?”. Je zegt dat je leerling X uitdaagt om hier een antwoord op te formuleren op basis van de bron en dit gedurende 1 minuut. Kies willekeurig. Voorzie ook een klokje, zodanig dat er klassikaal afgeteld kan worden. Dat zorgt voor een fijne dynamiek. Laat enkele leerlingen aan bod komen en zorg ervoor dat alle bronnen ‘gehoord’ werden. Lukt het vlot, voeg dan criteria toe rond bijvoorbeeld betrouwbaarheid, representativiteit of standplaatsgebondenheid. Zo blijft het een challenge.

Voorbeeld: een les over de impact van de sociale bewegingen op onze samenleving                                        
Reflecteren zou je bijvoorbeeld kunnen doen na een evaluatie over dit thema. Traditioneel overlopen leraren snel de correcte antwoorden van toetsvragen, maar of het effect hiervan op lange termijn iets betekent, valt te betwijfelen. Waardevol kan zijn om na een toets de leerlingen in duo even te laten uitwisselen hoe ze gestudeerd hebben. Zo inspireren ze elkaar. Als aanvulling hierop kan je de volgende les klassikaal de drie grootste werkpunten formuleren; welke drie zaken verliepen moeilijk, of welke drie toetsvragen waren het minst. Zet dit ook zichtbaar op het digitale platform, zodanig dat leerlingen dit steeds kunnen raadplegen. Formuleer ook suggesties voor leerlingen. Pik hier op een volgende toets wederom op in, weliswaar binnen een andere historische context. Op deze manier blijft het geen open verhaal.