Als leerkracht Maatschappelijke vorming zijn we dagelijks bezig met de vraag hoe we de leerlingen uit de arbeidsmarktfinaliteit tot leren kunnen brengen. Even belangrijk hierbij is de vraag hoe de leerlingen de reeds verworven inzichten beter, efficiënter en zinvoller kunnen verankeren in het geheugen, en later weer uit het geheugen kunnen oproepen. Als leerkracht kiezen om je leerlingen te begeleiden bij het actief aan de slag gaan met het geheugen is effectiever dan de leerlingen bijvoorbeeld iets te laten nalezen.
Door info op te halen uit je geheugen, onthoud je de leerstof beter. De strategie ‘controleren en bijsturen’ maakt gebruik van ‘retrieval practice’ of het oefenen van het herinneren. De leerling haalt info op uit het geheugen, waardoor het geheugen voor die info versterkt. Zo vergroot de leerling het vermogen om zich de info later te herinneren en traint de leerling het geheugen.
Bij de categorie ‘controleren en bijsturen’ ligt de nadruk op het oefenen van het herinneren. ‘Exit-ticket’ is hierbij één strategie die de leerling kan helpen bijsturen. Vanaf het moment dat je als leraar de wekelijkse les maatschappelijke vorming afrondt met de vraag: ‘wat heb je geleerd?’, daag je de leerlingen uit om zich de inhoud van de les te herinneren en actief leerstof op te roepen. De wijze waarop je als leraar kiest om te controleren en bij te sturen kan uiteraard variëren. Tijdens deze uitwerking kiezen we ervoor om aan de slag te gaan met flashcards.
Tijdens dit uitgewerkt lesvoorbeeld gaan we aan de slag met leerplandoel 8. Dit leerplandoel omvat verschillende lesdoelen. We selecteren enkele lesdoelen. Deze lesdoelen zouden als volgt kunnen opgenomen worden:
Indien het de eerste keer is dat de leerlingen actief aan de slag gaan met flashcards, neem ze eerst even bij de hand.
Flashcards zijn kaarten met op de ene kant een vraag en op de achterkant het antwoord. Een eerste keer kan je ze kant-en-klaar aan je leerlingen aanbieden en klassikaal inoefenen (als uitgewerkt
voorbeeld). Een volgende keer kun je bijvoorbeeld alleen de vragen klaarzetten en vullen de leerlingen de antwoorden verder aan. Vanaf een derde (vierde, …) keer kun je de kaarten volledig zelfstandig laten maken.
Neem als leerkracht zeker voldoende tijd om deze vaardigheid goed in te oefenen in de klas. Eénmaal deze vaardigheid echt in de vingers zit kan je ook inzetten op het voordenken voor de les. De flashcards kunnen dan als een soort toegangsticket dienen, en als startpunt van de les in duo’s kort ingeoefend worden.
Bespreek ook als leerkracht waarom je deze werkvorm gebruikt. Zo geef je hen de kans om cyclisch te reflecteren over het eigen leerproces en sturen ze deze op basis daarvan doelgericht bij.
Indien je deze werkvorm ook wil inzetten in de andere graden is het nodig om te differentiëren:
Je plant deze werkvorm als leerkracht zelf in en focust telkens op voor jouw leerlingen kleine en haalbare aspecten van het leerproces.
Je ondersteunt en begeleidt de leerlingen grondig om oog te hebben voor meerdere aspecten van dit proces.
Je geeft de leerlingen meer eigenaarschap door reflectievragen te stellen. Dit zouden bijvoorbeeld de volgende kunnen zijn:
Wat heb ik vandaag geleerd over de bewegingen van de Aarde?
Kan ik in mijn eigen woorden uitleggen wat rotatie en revolutie betekenen?
Hoe zie ik de gevolgen van de aardrotatie in mijn dagelijks leven?
Waarom is het belangrijk om te weten hoe de seizoenen ontstaan?
Wat vond ik moeilijk om te begrijpen?
Wat ging goed tijdens de les?
Uitgewerkt voorbeeld leerplandoel 8 ‘De leerlingen beschrijven gevolgen van de bewegingen van de Aarde’:
