Als katholieke dialoogschool ben je een inclusieve school. Je zoekt hoe je op een kwaliteitsvolle manier tegemoet kan komen aan de verschillende onderwijsbehoeften van al je leerlingen en hoe je de barrières die hen belemmeren om optimaal te leren, kan wegnemen. GOK en zorg gaan hierbij hand in hand.
In dit vademecum wordt de term inclusie gebruikt voor zowel GOK als zorg. Inclusie betekent: Actieve insluiting en constructieve waardering van het verschil, van de diversiteit binnen je leerlingengroep, binnen het lerarenkorps, binnen de schoolgemeenschap en binnen de maatschappij.
Als je diversiteit als een kans wil omarmen, is het belangrijk dat alle leerlingen krijgen wat ze nodig hebben. Dat vraagt om dialoog met alle betrokken partners. Spreek met elkaar over hoe, waar en wanneer je diversiteit ontdekt, welke kansen je ziet en hoe je die in je klaspraktijk kan benutten.
In dialoog ga je het verschil niet uit de weg, maar zoek je het op. Je wilt het begrijpen, ermee leren leven en het niet wegwerken. Je aanvaardt diversiteit als normaal en te verwachten wanneer je een school, een klas, een leraarskamer of een oudercontact binnenstapt. Dit vademecum biedt mogelijke oplossingen voor de uitdagingen die je ervaart om met diversiteit aan de slag te gaan.
Als je expliciet kiest voor dialoog, kies je ook voor verbinding. Diversiteit zorgt er dan voor dat de visie, het beleid en de praktijk van brede zorg en GOK sterker worden op je school. Dat betekent concreet dat je de polarisatie tussen mensen en groepen een halt toeroept.
De katholieke dialoogschool engageert zich voor kwaliteitsvol onderwijs
In een katholieke dialoogschool kies je voor kwaliteitsvol onderwijs voor alle leerlingen. Het is een school voor iedereen: genereus en ambitieus onderwijs, ook voor leerlingen die meer ondersteuning nodig hebben of minder kansen hebben.
De school houdt in haar beleid voor leerlingenbegeleiding rekening met het brede spectrum van cognitief functioneren en de verschillende onderwijsbehoeften van leerlingen. Onderwijs gaat verder dan louter opleiden. Je wilt leerlingen vormen tot vrije, competente en solidaire mensen met zin voor kritiek, creativiteit en engagement.
Vanuit de katholieke traditie en het voorbeeld van Jezus Christus is liefde het richtsnoer voor opvoeden. Deze liefde voor leerlingen verbindt alle onderwijsmensen met elkaar en maakt voor veel leerlingen het verschil, zowel in hun leerproces als in hun persoonlijke ontwikkeling. Die liefde is niet selectief, maar richt zich in het bijzonder op wie buiten de maatschappelijke norm valt.
Als je met je school bewust kiest om verantwoordelijkheid te nemen voor alle leerlingen in al hun diversiteit, onderschrijf je het project van de katholieke dialoogschool.
Ook op jouw school gebeuren al heel wat positieve initiatieven. De wegwijzers van de katholieke dialoogschool kunnen je verder inspireren om samen op zoek te gaan naar hoe je GOK en zorg in diversiteit kwaliteitsvol en schooleigen kan laten doorgroeien.
Waarom zou je kiezen voor zorgbreed en kansenrijk onderwijs? Zit het in het DNA van je school? Of is het jouw persoonlijke drijfveer die je motiveert om er elke dag voor te gaan? Om je te helpen deze vragen te beantwoorden, creëerden we acht wegwijzers. Ze zijn bedoeld als inspiratiebron voor jou en je collega’s en hebben sterke raakvlakken met de Bijbel en de Bijbelse drijfveer om voor goed onderwijs te zorgen.
Je wilt dat de vorming van elke leerling kwaliteitsvol gebeurt. Leerlingen krijgen van jou alle kansen om te leren, ongeacht wie ze zijn of van waar ze komen. Verschillen zijn geen beperking of bedreiging: elke leerling wordt verwelkomd als iemand die de school verrijkt. Je ontvangt je leerlingen gastvrij, ongeacht hun culturele, sociale of religieuze achtergrond.
Je creëert bovendien ruimte voor stemmen die niet vaak gehoord worden. Wanneer gastvrijheid op deze manier leeft, groeit jouw klas en school uit tot een inclusieve gemeenschap. Bescherming, emotionele ondersteuning, emancipatie en wederzijdse betrokkenheid zijn hierin essentieel. Tegelijk is het belangrijk dat jij als gastheer of gastvrouw voldoende ondersteund wordt om deze cruciale rol op te nemen.
Reflectievragen
Vorming heeft oog voor wat leerlingen verbindt. Door samen te leren, worden ze een klas of groep. Deze verbondenheid is een belangrijk fundament, maar het betekent niet dat elke leerling hetzelfde is. Binnen een groep heeft elke leerling een unieke manier van denken, voelen en leren.
Bij de realisatie van het leerplan houd je rekening met de unieke leerbehoeften van elke leerling. Hun leerproces is immers de kern van wat leren doet slagen of falen. Uniciteit in verbondenheid vraagt daarom van jou een groot gevoel voor pedagogische tact.
Reflectievragen
Je draagt zorg voor al je leerlingen, maar toont een bijzondere voorliefde voor de meest kwetsbaren. Deze inspiratie motiveert je om elke leerling, ongeacht wie hij is of vanwaar hij komt, kwalitatief en uitdagend te vormen.
Jonge mensen zijn kwetsbaar en onvolkomen. Daarom hebben ze groei en ontwikkeling nodig. Tegelijk zijn ze ook beloftevol, wat betekent dat er volop mogelijkheden zijn voor groei en ontwikkeling.
Reflectievragen
Duurzaamheid en rechtvaardigheid kleuren je onderwijs. Werken vanuit duurzaamheid benadrukt de verantwoordelijkheid van onderwijs over generaties heen. Kansenrijk onderwijs reikt verder dan de schoolmuren en heeft aandacht voor mens én planeet.
Duurzaamheid plaatst zorgbreed en kansenrijk onderwijs in een breder perspectief. Onderwijs draagt bij aan het behoud en de verbetering van een duurzame wereld. Thema’s zoals biodiversiteit, duurzaam omgaan met technologie, een mensgerichte economie en een duurzame levensstijl krijgen hierin een plaats.
Reflectievragen
Rechtvaardigheid prikkelt leerlingen om na te denken over hoe ze kunnen bijdragen aan een meer rechtvaardige samenleving. Dit perspectief zit verweven in alle vormingscomponenten: economie, wetenschap, maatschappij, cultuur …
Rechtvaardigheid gaat verder dan gelijke kansen geven. Het betekent dat je zorgt dat elke leerling effectief krijgt waar hij recht op heeft. Je biedt uitdagend, veelzijdig en goed onderwijs in een rechtvaardig onderwijsbestel waar plaats is voor iedere leerling.
Reflectievragen
Verbeelding brengt vrijheid in je onderwijs. Het geeft jou als leraar de tijd en ruimte om je vak te koesteren en er een unieke betekenis aan te geven. Het biedt leerlingen de kans om zich nieuwe werelden voor te stellen en te genieten van het leerproces.
Verbeelding laat zien dat vorming niet volledig maakbaar of programmeerbaar is. Het vraagt om traagheid en laat ruimte voor het onbeheersbare. Verbeelding in het leerplan geeft zuurstof om buiten de lijntjes te kleuren, problemen op verschillende manieren aan te pakken en creatieve oplossingen te bedenken.
Reflectievragen
Generositeit weerspiegelt de manier waarop je je leraarschap beleeft. Het is een vorm van liefde: liefde voor je beroep, voor je vak en voor de leerlingen aan wie je de wereld mag ontsluiten. Als leraar geef je veel en wil je niets liever dan doorgeven.
Genereuze leraren beperken hun liefde niet. Ze gunnen leerlingen de tijd en ruimte om volop te groeien. Deze houding overstijgt efficiëntie en planning: het gaat om aanwezig zijn in het moment en het doen wat nodig is, ongeacht de tijd of moeite die het kost.
“Ook al weet ze dat ze zo efficiënt mogelijk moet zijn en zich aan de planning moet houden, toch vergeet ze het telkens opnieuw wanneer ze voor de klas staat. Hoewel ze geen tijd heeft, vindt ze dat ze toch moet ingaan op alle vragen. Ze kan het niet laten. Er wordt haar gezegd dat ze in bepaalde leerlingen niet te veel energie moet steken, ‘dat is verloren tijd’, zo hoort ze. Ze zou beter haar kostbare tijd besteden aan die leerlingen waar wel iets mee te bereiken valt. Bovendien, zo zegt men, zijn er vandaag nu eenmaal zo veel verschillende taken waarmee een leraar geconfronteerd wordt, dat ze als professional haar tijd en haar inspanningen zo efficiënt en effectief mogelijk moet inzetten. Maar zo gaat het niet, ze ervaart haar tijd niet als een goed dat ze berekend moet verdelen en ze ervaart haar inspanningen niet als investeringen die moeten lonen. Om eerlijk te zijn, ze verliest de tijd vaak simpelweg uit het oog en vergeet zich af te vragen of het wel de moeite loont. Ze gaat telkens opnieuw in de concrete situatie op en stelt zich na de bel nooit de vraag of ze te veel doet, maar eerder wat ze nog allemaal had kunnen doen. Precies omdat ze haar inspanning niet berekent en niet aan de tijd denkt, heeft ze immers (nog) altijd tijd.”KU LEUVEN/UCLL - De liefde voor het vak
Reflectievragen
Personeelsleden willen het beste van zichzelf geven en kinderen, jongeren en volwassenen vormen tot mensen die vrij en verantwoordelijk bijdragen aan de samenleving van vandaag en morgen. Ook al is voor hen de katholieke identiteit van de school niet altijd vanzelfsprekend, toch kiezen ze ervoor om zich, vanuit hun opdracht, voluit in te zetten voor dat specifieke vormingsproject.
Meer nog: ze zijn bevoorrechte en essentiële partners van dit project. Daarom verwacht de school dat ze allen samen actief bijdragen aan het leven op een katholieke dialoogschool, in gesprek met leerlingen, elkaar en de schoolleiding. (zoals beschreven in de engagementsverklaring). Met zin voor verantwoordelijkheid en grote zorg geven schoolleiders richting aan het pedagogisch project van de katholieke dialoogschool.
Als leraar val je haast vanzelf terug op je eigen inzichten, ervaringen, meningen, waarden en verhalen. Die maken deel uit van wie je bent en gaandeweg wordt. Je persoonlijke geschiedenis is immers nooit af. Je neemt je persoonlijke identiteit mee naar de klas en naar je leerlingen.
Tegelijk ben je op school een professional. Als leraar ontwikkel je een professionele identiteit. Van jou wordt verwacht dat je bekwaam leerlingen helpt groeien in elk domein, ook in het levensbeschouwelijke. Daarnaast zorgt je professionele identiteit ervoor dat het spanningsveld tussen je persoonlijke en je schoolidentiteit (ook wel institutionele identiteit) in balans blijft.
Bij de realisatie van het schooleigen pedagogische project kleuren je persoonlijke en professionele identiteiten mee de identiteit van de school. Omgekeerd biedt de identiteit van de school een houvast en beïnvloedt ze ook de beleving van je persoonlijke identiteit en de ontwikkeling van je professionele identiteit. Zo ontstaat een dialoog tussen deze drie identiteiten en zoek je een balans tussen je persoonlijke visie, je professioneel handelen en de visie van de school.
De interactie tussen persoonlijke, professionele en schoolidentiteit wordt weergegeven in de identiteitsdriehoek. Deze driehoek laat zien hoe de verschillende identiteiten in dialoog staan en elkaar wederzijds beïnvloeden:
Je engageert je om via interne en externe ondersteuning te professionaliseren, ook wat betreft je groei in spiritualiteit. Het opnemen van deze groeikansen zorgt op zijn beurt voor verdieping binnen je persoonlijke verhaal.
Het schoolbestuur en de schoolleiding verwachten van jou engagement. Vanuit je eigen bronnen van inspiratie, welke die ook zijn, draag je actief bij aan het schooleigen pedagogisch project en de christelijke inspiratie die de school typeert.
Omgekeerd mag je verwachten dat het schoolbestuur en de schoolleiding jouw intenties erkennen en respecteren. Je krijgt de gepaste begeleiding en ondersteuning om actief deel te nemen aan het project van de school.
Je groeiende professionele deskundigheid en je beroepsspiritualiteit ondersteunen de identiteit van de school en het kwaliteitsvol onderwijs waar de school voor staat.
Omgekeerd voeren het schoolbestuur en de schoolleiding een gericht personeelsbeleid waarin de levensbeschouwelijke grondslag van het schooleigen pedagogisch project onderwerp van gesprek is. Zo wordt de inhoud van je professionele identiteit en beroepsspiritualiteit niet aan het toeval overgelaten.
