Als een leerling hoge cijfers heeft voor de tafels of goed kan puzzelen in de kleuterklas, zijn we gerust. Bij een slechte score maken we ons zorgen. Maar wat betekenen al die scores? En in welke mate geven ze een (juist) beeld van het wiskundeleren van leerlingen? Er is een sterke relatie tussen wiskundeleren en evalueren. Krijg inzicht in dit verband en verdiep je in:

• krachtig wiskundeonderwijs
• leerlingen breed evalueren

Een sterke visie helpt je om een doordacht evaluatiebeleid (uit) te voeren.

Werk doelgericht en bepaal je focus vanuit:

• wiskundig denken
• persoonsgebonden ontwikkeling zoals zelfregulerend vermogen, onderzoekscompetentie, relationele vaardigheden, ondernemingszin, veerkracht
• motorisch-zintuiglijke ontwikkeling zoals omgaan met bewegingsruimte en -tijd
• andere cultuurgebonden- of persoonsgebonden ontwikkelvelden.

Evalueer naast kennis en inzicht ook vaardigheden en attitudes. Vaardigheden en attitudes zijn sleutels voor een krachtig wiskundeonderwijs. In de evaluatiebox vind je instrumenten die je kunnen inspireren om wiskunde breed te evalueren.

Evalueer zowel product- als procesgericht. Product- of resultaatgerichte evaluatie is makkelijk grijpbaar en kan zinvolle informatie geven over bepaalde doelen zoals parate kennis of de telrij opzeggen. Daarnaast heeft de leraar, die leerprocessen van leerlingen begeleidt, ook nog andere informatie nodig. Met procesevaluatie krijgt hij/zij zicht op hoe leerlingen tot bepaalde leerprestaties komen of op hun wiskundige attitude.

Houd bij het kiezen van een evaluatie-instrument rekening met:

• het doel in de focus. Voor het evalueren van de maaltafels kies je een ander instrument dan wanneer je bijvoorbeeld wil nagaan of leerlingen een concreet ruimtelijk probleem kunnen oplossen.
• de eigenheid van je leerling(engroep). Een leerling met wiskundeangst komt misschien niet zo graag voor het bord. En met een anderstalige nieuwkomer kan je een gesprek voeren in de plaats van een talige toets.
• de context. Met een slechte internetverbinding is een (gevalideerde) toets op papier wellicht effectiever dan de online variant.

Toets nooit om te toetsen. Een evaluatie-instrument is ‘slechts’ een middel om gegevens te verzamelen en nooit een doel op zich.

Wees je ervan bewust dat het ‘ultieme’ evaluatie-instrument niet bestaat. Om bijvoorbeeld zicht te krijgen op de ontluikende gecijferdheid of schoolrijpheid bij kleuters, is er meer nodig dan na te gaan of de kleuter wel kan tellen. Er zijn heel wat voorspellers die zicht geven op de wiskundige vaardigheid van leerlingen. Zo blijkt onder meer begripsvorming een doorslaggevende factor.

Meten is weten en weten is observeren/ interpreteren.

• Kijk en luister met veel aandacht naar je leerlingen tijdens instructie-, werk- en speeltijd.
• Gebruik al die informatie voor je verdere aanpak. Wie heeft er nog meer of andere uitleg nodig? Wie kan alleen aan de slag? Welke ervaringskansen ga je benutten?
• Bepaal het geschikte middel voor je observatie. Zijn dat online tools, krijtbordjes of eerder uitgewerkte screeningsinstrumenten zoals wiskundige attitude, evaluatie van probleemoplossend denken en ondernemingszin (h)erkennen in de lagere school of kleuterschool?
• Laat je voor wiskundige denkprocessen leiden door de leerlijnen van de ontwikkelthema’s zelfregulerend vermogen, onderzoekscompetentie, relationele vaardigheden, ondernemingszin en veerkracht.

Wil je in één keer gegevens verzamelen van al de leerlingen van je klas? Dan kan een klassikale toets en de analyse ervan hele waardevolle informatie geven.

• Bekijk naast de resultaten zeker ook het denkwerk op kladpapier.
• Ga in gesprek over groeikansen en geef effectieve feedback.

Kies voor een mondelinge bevraging als je extra informatie wil over de aanpak en de werkhouding van leerlingen. Houd rekengesprekken als je te weten wil komen wat een leerling nodig heeft om verder te komen in zijn/haar ontwikkeling van wiskundig denken.

Laat leerlingen een portfolio of groeiboekje opstellen. Opdrachten en reflecties worden hierin gebundeld. Het portfolio of groeiboekje geeft zowel de leraar als de leerlingen inzicht in het leerproces.

Ik bedenk hoe ik mijn wiskundige bagage kan gebruiken om een probleem op te lossen. Ik doe dit met vertrouwen en plezier. De leeruitkomst van het ontwikkelveld wiskundig denken en de leeruitkomsten van de ontwikkelthema’s zijn richtinggevend voor een sterk evaluatiebeleid voor wiskundig denken:

• Logisch en wiskundig denken
• Getallenkennis
• Rekenvaardigheid
• Meten en metend rekenen
• Meetkunde

Leg bij een beoordeling alle verzamelde gegevens uit formatieve en summatieve evaluatie bij elkaar.

Formatieve evaluatie is gericht op leer- en ontwikkelingsprocessen van leerlingen. Informatie uit toetsen, observaties, gesprekken…helpen je om een totaalbeeld van een leerling te krijgen. De verzamelde gegevens zijn richtinggevend om volgende stappen in het onderwijsleerproces te nemen en nieuwe onderwijsarrangementen te ontwikkelen.

Summatieve evaluatie legt de focus op een eindoordeel. Wat heeft de leerling geleerd en in hoeverre komt dit overeen met vooropgestelde leerdoelen? Summatieve evaluatie helpt om beslissingen te nemen. Hou er rekening mee dat een summatieve evaluatie altijd een momentopname is en dat de resultaten gelegd moeten worden naast alle andere verzamelde gegevens. Weet dat leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften recht hebben op redelijke aanpassingen. Ook tijdens toetsen!

Er is een sterke relatie tussen wiskundeangst en wiskundeprestaties. Wiskundeleren kan je positief stimuleren:

• Geef constructieve, taakgerichte feedback en zet in op een foutvriendelijk wiskundeonderwijs of een groei-mindset.
• Stel vooraf duidelijke criteria, zodat leerlingen zicht krijgen op doel en verwachtingen.