Je leerlingen kiezen op het einde van de eerste graad voor een studiedomein en een studierichting binnen het studiedomein. In de leerplannen van de eerste graad hebben we naast basisdoelen ook verdiepingsdoelen en mogelijkheden om te verbreden opgenomen. Verdieping en verbreding kunnen je als leraar en als school ondersteunen bij het observeren en oriënteren van je leerlingen.
Nadenken over verbreding en verdieping kadert binnen een ruimere visie op onderwijsloopbaanbegeleiding. Je leerlingen leren in de eerste graad verder ontdekken wie ze zijn. Als school ondersteun je hen en hun ouders in het maken van een goede studiekeuze. Daartoe begeleid je je leerlingen in hun leer- en ontwikkelingsproces en heb je oog voor hun interesses en capaciteiten. Dat gebeurt in een dialogische en vraaggerichte leeromgeving.
Leerlingen zijn niet gelijk, maar wel gelijkwaardig. Daarom wil je als leraar en als lerarenteam je leerlingen voldoende uitdagen en tegelijkertijd voldoende ondersteunen. Een van de vele mogelijkheden om te differentiëren zijn verdiepingsdoelen.
Als leraar bied je gepaste verdiepingsmogelijkheden aan om alle leerlingen uit te dagen en hun sterktes te ontdekken. Sommige leerplandoelen lenen zich meer tot verdieping dan andere. Je hoeft immers niet elk leerplandoel te verdiepen. Als leraar of als lerarenteam kun je ook eigen verdiepingsdoelen toevoegen.
Verdieping speelt zich globaal genomen af op drie assen, meestal in combinatie met elkaar:
Wil je samen met je vakgroep nadenken over basis en verdieping? Dan kan de leidraad ‘Hoe omgaan met basis en verdieping?’ je daarbij ondersteunen.
Leerlingen zijn vanuit hun leven en leren vertrouwd met een bepaald deel van de wereld. Een ander deel van de wereld is voor hen minder gekend. Op school komen de leerlingen in contact met die voor hen soms ‘vreemde’ werelden. Ook met zaken die hen op het eerste gezicht minder interesseren. Vanuit je dagelijkse lespraktijk kun je als leraar werelden openen en de interesse van leerlingen verbreden.
Op het einde van de eerste graad geeft de delibererende klassenraad elke leerling een advies over een studiedomein en studierichting in de tweede graad. Een breed zicht op de interesse en aanleg van de leerling kan je daarbij helpen.
De leerplannen kunnen je helpen bij het detecteren van interesse en aanleg van leerlingen. Naast het gemeenschappelijk funderend leerplan, het gemeenschappelijk leerplan ICT en de leerplannen van de basisopties, bieden de leerplannen van de algemene vorming je daartoe volop mogelijkheden.
Het is belangrijk dat je geen overhaaste conclusies trekt. Interesse is veranderlijk en leeftijdsgebonden. Tieners worden nog sterk beïnvloed door de peergroep. Bovendien weten we uit onderzoek dat de professionele en sociale achtergrond van ouders de interesse van leerlingen in één bepaalde richting kan sturen.
Je vraag naar interesse is daarom een dynamische en ontwikkelingsgerichte vraag. Daarbij kijk je niet enkel naar wat de leerling vandaag interesseert. Je gaat ook op zoek naar kiemen van toekomstige interesse. De interesse van een leerling zal en mag nog veranderen tijdens zijn onderwijsloopbaan.
Het leerplan voorziet ook mogelijkheden om na te gaan of je leerling interesse of aanleg heeft voor studiedomeinen die niet onmiddellijk aansluiten bij het vak of de basisoptie waar het leerplan voor geschreven is. Dat noemen we verbreding.
Het is de bedoeling dat een leerling aan het begin van de tweede graad voor een studierichting uit een studiedomein kiest. Daarom is het van groot belang dat je leerlingen, de klassenraad en jijzelf als leraar een degelijk en uitgebreid beeld van de studiedomeinen en studierichtingen in de tweede graad hebben.
