Dat aparte lessen ‘leren leren’ niet werken, weten we al lang. Dat leerlingen vaak botsen op hun beperkt arsenaal leerstrategieën en dat dat een weerslag heeft op het realiseren van de leerplandoelen Latijn en Grieks, ervaren we vaak.
Wat als we onze lessen zo kunnen organiseren dat we leerstof aanbrengen, inoefenen en expliciteren door zelf gebruik te maken van leerstrategieën? Dat betekent winst op twee terreinen tegelijk!
We laten je zien hoe de leerfiches werken in de praktijk.
Katholiek Onderwijs Vlaanderen heeft met dat doel een waaier leerfiches uitgewerkt. De fiches bestaan in een leerlingenversie (hoe werkt de strategie en waarom?) en een lerarenversie (op de achterkant: didactische tips voor gebruik in de les.
Ze zijn ingedeeld in deze rubrieken:
Bij wijze van voorbeeld kiezen we uit elke rubriek één fiche en werken die uit in een concreet lesidee voor Latijn.
Leerplan: Latijn 2de graad D-finaliteit, II-Lat-d - versie januari 2024
Lesdoel: de leerlingen herhalen het gebruik van de ablatief en kunnen dat plaatsen in het schema van naamvallen, functies, rollen en dominanten.
NB:de term dominant is geen verplichte term. Het kan gebruikt worden om specifiek in te zetten op syntactische verwachtingen en syntactische samenhang: de dominant is het woord waarover een zinsdeel of zinsdeelstuk extra informatie geeft.
De leerlingen moeten bij het lezen van teksten zonder problemen de naamvallen herkennen en daaraan de juiste functie en rol toekennen, dit in samenhang met de juiste dominant. Het memoriseren van een duidelijk schema kan daarbij helpen. Een ander aandachtspunt daarbij is de correcte toepassing van de juiste terminologie. In dit voorbeeld gaat het om het herhalen van de ablatief met enkele aanvullingen.
Beginsituatie
De leerlingen leren in de eerste graad alle naamvallen en het gebruik ervan. Ze zijn vertrouwd met de meeste functies en rollen. In de tweede graad wordt elke naamval herhaald en aangevuld met enkele bijzonderheden.
Ze hebben als nieuwe leerstof de losse ablatief aangeleerd. Bij de herhaling van de functies en rollen van de ablatief worden nu de functies van de losse ablatief toegevoegd aan het schema.
Stap 1
Klassikaal beginnen we met een lege structuur met de titelbalk en we frissen de begrippen van de titelbalk op.vorm functie rol dominant voorbeeld
De leerlingen plaatsen klassikaal de nieuwe leerstof in de juiste kolommen; de voorbeelden in de laatste kolom helpen hen op weg.vorm functie rol dominant voorbeeld Naamwoord + participium in de abl. BWB Tijd, reden, toegeving ... gezegde Bello confecto, milites domum redierunt. Naamwoord in de losse ablatief o - participium Bello confecto, milites domum redierunt. Participium in de losse ablatief gez. - - Bello confecto, milites domum redierunt.
Stap 2
Leerlingen worden in groepjes verdeeld en krijgen kaartjes met alle functies, rollen en dominanten die ze geleerd hebben bij de ablatief (ook de functies die ze in de eerste graad geleerd hebben). Ze krijgen een blad met het lege kader waarop ze de kaartjes moeten plaatsen in de juiste vakjes.
NB: mogelijkheden om te differentiëren:
Stap 3
De leerlingen krijgen het lege schema zonder kaartjes en moeten dat zelfstandig kunnen invullen. Cognitief sterk functionerende leerlingen zouden stap 2 kunnen overslaan en meteen deze stap kunnen doen. Stap 3 kan ook gebruikt worden als mogelijke stap om de leerstof thuis te verwerken.
De leerling is in staat de nieuwe leerstof over bv. de losse ablatief te plaatsen in het geheel van het gebruik van de naamvallen. Tegelijk is dit een manier om het gebruik van de ablatief als geheel te herhalen en opnieuw in overzicht te hebben.
Deze werkvorm laat leerlingen zien hoe ze bij de verwerking van nieuwe leerstof ook reeds behandelde leerstof kunnen herhalen. Ze leren het belang van het verbinden van nieuwe leerstof met het grotere geheel. In stap 3 leren ze ook de methode van brain dump om actief te studeren.
Leerplan: Latijn 2de graad D-finaliteit, II-Lat-d - versie januari 2024
Lesdoel: de leerlingen beschrijven de organisatie van het Romeinse leger ten tijde van Caesar.
Naar aanleiding van de lectuur van Caesar leren de leerlingen over de organisatie van het Romeinse leger.
Om de informatie daarover actief te verwerken, krijgen de leerlingen de opdracht bij elke paragraaf van de informatieve tekst een vraag te formuleren en het antwoord daarop te noteren. Dat kan bv. in de vorm van een flashcard.
Er zijn verschillende mogelijkheden om ook in de klas met die vragen verder aan de slag te gaan, bv.:
De leerling heeft de leerstof op een diepgaandere manier verwerkt door een actieve verwerkingsmethode.
Leerplan: Latijn 2de graad D-finaliteit, II-Lat/Grieks-d - versie januari 2024
Rubriek: leesstrategieën en elementair tekstbegrip
Lesdoel: de leerlingen lezen een tekst met een bewuste focus op leesstrategieën.
Door de leesmethode tot lesonderwerp te maken, zullen de leerlingen de leesmethode meer gaan beheersen en die bewuster gebruiken. De observatieopdracht geeft leerlingen bovendien inzicht in waar hun eigen sterktes en zwaktes zitten. Zo komen we ook bij de leerfiches rond controleren en bijsturen.
Deze methode wordt in de eerste plaats gebruikt om de leesmethode onder de knie te krijgen, maar het leert leerlingen ook dat hardop redeneren een goede methode is om leerstof te verwerken. Het kan zinvol zijn dat in de les voor leerlingen te expliciteren.
Leerplan: alle leerplannen Latijn en Grieks
Toepasbaar op alle LPD voor een bepaalde periode.
Lesdoel: de leerlingen brengen voor een grote herhaling in overzicht wat hun sterktes en zwaktes zijn om de voorbereiding van de toets te optimaliseren.
Op deze manier zal een leerling meer werken aan wat nog moeilijk is en daardoor zal de leerwinst vergroten.
