De informatie, educatieve inhouden en software die gebruikt worden in een school, zoals:
Uit onderzoek (o.a. Kennisnet) blijkt dat het onderwijs veel baat heeft bij digitalisering en het inzetten van digitale leermiddelen. Leerlingen werken gemotiveerder aan oefeningen, digitalisering zorgt voor differentiatiekansen en leraren kunnen meer inzicht verkrijgen in het leerproces van elke leerling. Daarnaast bevordert de digitalisering de communicatie in zowel de klas als met collega’s, externen en ouders. Om de leerplandoelen effectief en efficiënt te realiseren is kwaliteitsvol leermateriaal met inbegrip van digitale leermiddelen dus belangrijk.
'Digitale leermiddelen' omvat het hele digitale gamma middelen dat inzetbaar is zowel bij het verzamelen als bij het verwerken van informatie. Hiertoe behoren zowel de beschikbare informatie op het internet, al dan niet gratis beschikbaar didactisch materiaal op gespecialiseerde websites, applicaties (apps), verwerkingssoftware, interactieve toepassingssoftware, simulatiepakketten, automatisatie, afbeeldingen, audio, video, gedeelde content, randtoepassingen van beschikbare apparatuur … Afhankelijk van de gekozen werkvorm kan de leraar, maar ook de leerling zelf producent van content worden.
Er zijn al heel wat digitale leermiddelen beschikbaar. Precies dat brede aanbod kan voor onderwijs verrijkend zijn. De bruikbaarheid van digitaal materiaal bepaalt immers mee de manier waarop leraren het willen inzetten. Afhankelijk van de methode kunnen ook in oorsprong niet-educatief bedoelde content en of toepassingen een educatieve dimensie krijgen. Het is dan ook aan de individuele leraar of het lerarenteam een keuze te maken en aan te geven welke content relevant is en kwalitatief voldoet.
Er zijn verschillende types van toepassingen (applicaties) die kunnen gebruikt worden om het leren van leerlingen te bevorderen. Vaak denken leraren in eerste instantie aan specifieke toepassingen die één of meerdere doelen uit een ontwikkelveld of vak ondersteunen. Maar ook gekende generieke toepassingen bieden veel toepassingsmogelijkheden binnen het onderwijs.
Mogelijke toepassingen zijn:
Door de enorme keuze aan digitale leermiddelen is het verzamelen en selecteren niet altijd even gemakkelijk.
De keuze voor een digitaal leermiddel is ook geen of-of-verhaal, maar een en-en-verhaal. Het is perfect mogelijk en zelfs aan te bevelen om - met het oog op het efficiënt realiseren van de leerplandoelen - diverse beschikbare leermiddelen te combineren aangevuld met zelfontworpen lesmateriaal. Inherent aan digitale leermiddelen is dat de leraar er flexibel mee kan omgaan.
Mogelijke aandachtspunten bij de zoektocht naar digitaal leermateriaal zijn:
Een digitaal leermiddel kan een kleine tool zijn zoals Kahoot, maar het kan ook een uitgebreide toepassing zijn met veel facetten en mogelijkheden zoals Office 365, Google Workspace for education of specifieke software voor studierichtingen zoals een boekhoudpakket, CAD/CAM pakketten … In de laatste twee gevallen zal het leermiddel een langere periode meegaan en wordt de keuze mede bepaald door de visie op onderwijs en de leerplandoelstellingen.
Het kiezen van een nieuw digitaal leermiddel voor een langere periode, vraagt om een doordachte projectmatige aanpak. Leermiddelen hebben een groot effect op het onderwijs. Door het keuzeproces goed en bewust in te richten, sluit het aangeschafte leermateriaal beter aan bij de wensen van de leraren en kunnen leerlingen aan de slag met passend materiaal.
In het stappenplan onderscheiden we volgende fasen:
Een goed digitaal leermiddel kiezen vraagt tijd. Afhankelijk van het soort leermiddel dat men kiest en de impact ervan op het onderwijsleerproces wordt een ICT-werkgroep samengesteld. Dit kan bv. een ICT-beleidscel met o.a. de ICT-coördinator zijn in het geval van een elektronisch leerplatform of een vakgroep, een lerarengroep voor een specifieke tool voor een ontwikkelveld, vak of studierichting.
Deze ICT-werkgroep krijgt de opdracht een selectie te maken uit het veelvoud van digitale leermiddelen rekening houdend met een aantal opgelegde randvoorwaarden. Denk hierbij aan:
Een belangrijke stap in de voorbereidingsfase is analyseren welke leermiddelen de school al in huis heeft en de huidige leermiddelen evalueren. Door de plus- en minpunten vast te stellen in de huidige leermiddelen en input te vragen van collega’s, krijgt de ICT-werkgroep een beter beeld van waar het nieuwe digitale leermiddel aan moet voldoen.
In deze fase inventariseert de ICT-werkgroep de leermiddelen op de markt en doet het inspiratie op. Hieruit ontstaat een grote verzameling met leermiddelen waaruit het team kan kiezen. Daarnaast bepaalt de ICT-werkgroep de criteria waaraan een nieuwe leermiddel moet voldoen.
Bij het maken van de keuze komt men tot een beperkte lijst met leermiddelen die voldoen aan de eerder gestelde criteria. Door proeflicenties voor digitaal leermateriaal bij leermiddelenleveranciers op te vragen, testaccounts aan te maken en de digitale leermiddelen in de praktijk te testen krijgt de ICT-werkgroep een beter beeld van een leermiddel en weet ze of het aansluit bij de wensen van de school.
Vervolgens komt de ICT-werkgroep tot een onderbouwde keuze voor een nieuw leermiddel. Dit leermiddel voldoet aan de criteria van zowel de school als de leraren zelf. De ICT-werkgroep onderbouwt de keuze en deelt die met collega’s en de schoolleiding.
In deze fase zijn alle leraren betrokken bij de invoering van het leermiddel. Een belangrijke stap in deze fase is analyseren wat het nieuwe leermiddel betekent en of het een meerwaarde is.
Wanneer de verschillen tussen het oude en het nieuwe leermiddel groot zijn, is een gefaseerde invoering een optie. Begin bijvoorbeeld eerst met enkele klassen en pas de planning hierop aan. Besteed ook aandacht aan het leren omgaan met het nieuwe leermiddel door leraren. Zorg eventueel voor een training waarin leraren de mogelijkheden van het leermiddel optimaal leren benutten.
Tot slot is het belangrijk de tijd te nemen om het keuzeproces te evalueren nadat het nieuwe leermiddel is ingevoerd. Wat ging goed, wat kon beter en wat zou de volgende keer anders of beter kunnen?
Een belangrijk onderdeel van het keuzeproces voor leermiddelen is het gesprek met leveranciers of ontwikkelaars van het leermiddel. Belangrijke tips:
Hieronder vind je een mogelijke kijkwijzer voor het selecteren van een digitaal leermiddel dat een impact heeft op het onderwijsleerproces of dat een leerboek of methode geheel of gedeeltelijk vervangt:
Indien het leermiddel dient om een een leerboek of methode geheel of gedeeltelijk te vervangen dan is de kijkwijzer voor de handboeken secundair onderwijs of voor het kiezen van een methode in het basisonderwijs ook relevant.
Digitale leermiddelen bieden heel veel mogelijkheden voor leraren en leerlingen om het onderwijsproces en het leren te versterken. Er zijn echter ook een aantal aandachtspunten waarmee rekening gehouden moet worden:
Hieronder vind je een overzicht van ofwel sites waar een digitaal leermiddel wordt aangeboden ofwel sites waar meer duiding gegeven wordt over het concreet inzetten van digitale leermiddelen in de klas.
