GLF-doelen rond leren leren bereiken én leerplandoelen geschiedenis, sla 2 vliegen in één klap met de leerfiches! Deze fiches bieden een ideaal ondersteuningsmiddel voor jou als leraar om in te zetten op de GFL-doelen rond leren leren in jouw geschiedenisles.
In de vorige nieuwsbrief concretiseerden we ‘oriënteren en plannen’ voor de drie graden, telkens met een inhoudelijk voorbeeld. Nu hanteren we dezelfde werkwijze voor ‘structureren’. De voorbeelden die aan bod komen kunnen ook in meerdere graden en finaliteiten ingezet worden. Varieer dus in leerstrategieën om het leren te bevorderen. Het is weinig efficiënt om steeds dezelfde leerstrategie toe te passen. Wil je hier een stap verder gaan? Spreek dan mogelijke strategieën af binnen de vakgroep en dit op basis van moeilijkheden die je zelf vaststelt bij jouw leerlingengroep(en).
Voorbeeld graad 1: een les(senreeks) over de Romeinse economie. Fiche 8: maak een Cornell-schema
De Cornell-methode is een effectieve notitietechniek die leerlingen helpt om informatie beter te organiseren en te onthouden. Hier volgt een voorbeeld van hoe je deze methode kunt inzetten bij een thema over de economie bij de Romeinen.
Stap 1: Introduceer het onderwerp en situeer binnen het referentiekader (tijd, ruimte). Verwijs naar de gewenste kenmerken van samenleving: handel, landbouw, ambacht en gebruik van geld.
Stap 2: Na deze introductie vervolg je met de uitleg van de Cornell-methode. Het is namelijk de bedoeling dat leerlingen zich deze strategie eigen leren maken. Dit kan enkel wanneer je hen dit laat toepassen tijdens de les. Demonstreer dus ook hoe deze methodiek werkt en koppel al aan het kader van jouw les(senreeks). Eventueel kun je een werkblaadje opstellen waar de structuur reeds in opgenomen staat. Op deze manier moeten de leerlingen het schema gewoon aanvullen.
Het titelvak kun je samen invullen. Door dit steevast op dezelfde manier te doen, over lessenreeksen heen, zal hun inzicht in het referentiekader ook verdiepen. Bijkomend zal het hun redeneringsvermogen ten goede komen.
Stap 3: Geef de inhoud van de les en illustreer met audiovisueel materiaal, bronnen, kaarten en grafieken die expliciet linken aan de te behandelen historische vragen. Op basis daarvan kunnen de leerlingen individueel of per 2 aantekeningen maken op het blanco schema.
Voorzie enkele pauzemomenten tijdens de les, zodanig dat de leerlingen de tijd hebben om kwaliteitsvol zaken te noteren. Ga dan ook eens rond in jouw klas en bekijk hoe de leerlingen noteren. Je kunt onmiddellijk feedback geven en good practices verder bemoedigen.
Stap 4: Op het einde van de lessenreeks vraag je de leerlingen om onderaan hun pagina een samenvatting te schrijven over de Romeinse economie.
Stap 5: Organiseer een klassikaal moment waarin leerlingen hun vragen en samenvattingen delen. Dit bevordert interactie en verdiept het begrip van het onderwerp. Geef feedback over hoe ze de Cornell-methode hebben toegepast en waar ze nog kunnen verbeteren.
Het neemt natuurlijk wel enige tijd in beslag, maar bekijk het voordeel op termijn. Wanneer leerlingen hier systematisch gebruik van maken, op aangeven van expliciete instructie van de leraar, zullen ze zich deze methode eigen maken. De begeleiding kan dan stelselmatig verminderd worden en een werkblaadje is niet langer een noodzaak. Dit verwijst eveneens naar doel 26 uit het GFL waarbij leerlingen zich cognitieve leerstrategieën eigen moeten maken. Hierin ligt ook een kans voor vakgroepwerking om gelijkgericht te werken.
Voorbeeld graad 2: een les over het verband tussen de contra-reformatie en een toename van het aantal heksenvervolgingen in West-Europa. Fiche 10: boots anderen na
In dergelijke lessen komen niet alleen geschreven bronnen aan bod, maar ook grafieken. Leerplandoelen vragen ook dat ze uit dit type bron informatie kunnen genereren en dit vasthaken aan andere krachtlijnen (DA: LPD 14, D: LPD 13, D’: LPD 14)
Je toont jouw leerlingen bijvoorbeeld onderstaande grafiek met bijhorend stappenplan:
Stap 1: Wat is de titel van deze grafiek?
Stap 2: Welke gegevens worden op de X-as weergegeven?
Stap 3: Welke gegevens worden op de Y-as weergegeven?
Stap 4: Wat is de betekenis van de legende?
Stap 5: Beschrijf wat je ziet op de grafiek.
Stap 6: Conclusie. Wat betekent deze grafiek?
Vervolgens geef je de leerlingen een gelijkaardige grafiek en dienen ze zelfstadig voorgaande analyse uit te voeren. Je kunt met de vakgroep dergelijk stappenplan opstellen en digitaal beschikbaar stellen onder de vorm van een document of instructiefilmpje. Wanneer deze methode consequent door vakgroepleden wordt toegepast, is dit ook in het voordeel van GFL-doel 26.
Voorbeeld graad 3: een voorbereiding voor een lessenreeks over de impact van Napoleon op onze gebieden. Fiche 13: maak een mindmap
Een of twee lesuren geschiedenis per week, dat vinden geschiedenisleraren steeds te weinig. De nodige tijdsdruk is een verzuchting van velen. Toch is het aanvaardbaar om, net als voor andere vakken, tijd na de lesdag in te zetten. Een voorbereiding vragen kan, mag en is tijdwinst.
Start je een lessenreeks over Napoleon, dan kun je de leerlingen vragen om ter voorbereiding een wetenschappelijk artikel te lezen dat al een inzicht biedt in de toenmalige context. Voorzie eventueel twee artikelen van gelijkaardige inhoud waaruit de leerlingen een keuze maken.
Wanneer de instructie beperkt wordt tot ‘lezen’, dan kan al voorspeld worden dat niet alle leerlingen deze opdracht zullen uitvoeren. Het is een optie om hen een mindmap te laten opstellen. Geef hier een duidelijke richtlijnen over wat je verwacht en geef transparante criteria mee. Mogelijke criteria zijn: situeer in tijd en ruimte, beschrijf zijn leven, binnenlandse en buitenlandse politiek. Vraag ook om dit de markeren in het artikel. Aanvullend kan hier ingezet worden op redeneren over bronnen. Vraag naar de maker van de bron en zet de aspecten bruikbaarheid, betrouwbaarheid en mogelijk representativiteit in.
Dit kan zeker en vast dienen als vorm van summatieve evaluatie. Duidelijke criteria, markeringen in de bron en de vraag naar een product vermijden de inzet van AI. Een creatieve uitwerking vragen kan ook motiverend werken. Kwaliteitsvolle mindmaps kunnen in het vaklokaal ad valvas komen.
Wil je de GFL-doelen rond leren leren nog eens nalezen? Bezoek dan ons Gemeenschappelijk funderend leerplan - 1ste, 2de en 3de graad (katholiekonderwijs.vlaanderen)
In een volgende nieuwsbrief brengen we leerstrategieën aan bod die leerlingen helpen om leerstof diepgaand en met inzicht te verwerken.
