Deskundigheid gaat over de nodige competenties van het schoolteam om ICT goed in te zetten. Het houdt in dat het hele schoolteam (leraren, ondersteunend personeel, beleidsmakers en directie) over de nodige digitale competenties beschikt om ICT op een effectieve en efficiënte manier in te zetten. Gezien de snelheid waarmee de digitalisering evolueert, zal levenslang leren noodzakelijk zijn.
Elke medewerker heeft een andere beginsituatie als het gaat om werken met digitale middelen. Om deskundigheid te bevorderen is differentiatie nodig. Medewerkers die vertrouwd zijn met de mogelijkheden van digitale middelen, zullen deze al veelvuldig gebruiken in hun praktijk. Anderen zetten nog maar de eerste stappen op deze weg. Blijvende professionalisering blijft weliswaar nodig voor iedereen, aangezien de digitale wereld niet stil staat.
Het is belangrijk dat elke personeelslid inzicht heeft in zijn eigen beginsituatie en dat je als school zicht hebt op de beginsituatie van je team.
Het Joint Research Centre (JRC), een initiatief van de Europese Commissie, ontwikkelde in 2017 het referentiekader Digital Competence Framework for Educators, kortweg DigCompEdu. Als basis voor dit referentiekader werd het bestaande DigCompkader voor digitale competenties van burgers gebruikt, uiteraard aangepast en specifiek toegespitst op lesgevers.
Digisnap is gebaseerd op DigCompEdu, het Europese referentiekader dat de digitale competenties van leraren beschrijft. Het framework bestaat uit 24 competenties waaraan de leraar op vlak van ICT en leren zou moeten voldoen. De focus ligt niet op technische vaardigheden. Het kader is vooral bedoeld om in detail te beschrijven hoe digitale technologieën kunnen worden gebruikt om onderwijs en vorming te verbeteren en te innoveren.
Deze 24 competenties zijn onderverdeeld in zes competentiegebieden:
Kenniscentrum Digisprong ontwikkelde de Digisnap, een tool die je kan gebruiken om de beginsituatie van leraren te meten. Je krijgt een schoolrapport, deelrapporten als je de bevraging per campus of graad hebt afgenomen, en elke leraar krijgt een individueel rapport met concrete voorstellen tot professionalisering.
Het Kenniscentrum ontwikkelde ook leerkrachtenfiches over DigComEdu. Hierin vind je uitleg over elke ICT-competentie, tips en voorbeelden op ICT beter in te zetten en inspirerende materialen.
Uiteraard heeft ook ondersteunend personeel steeds meer nood aan digitale competenties. De competenties vanuit de professionele betrokkenheid zijn dan ook nodig voor elke medewerker in onderwijsinstellingen.
Katholiek Onderwijs Vlaanderen maakte een bevraging die je kan gebruiken om de beginsituatie van ondersteunend personeel te meten. Je krijgt een overzichtsrapport en als je de bevraging niet anoniem invult, ook individuele rapporten Ter inspiratie academy.edutrainers.com en SILA Westerlo.
Er bestaan nog andere gratis tools om een beginsituatie in kaart te brengen.
Niet alleen het technische aspect van het omgaan met digitale middelen speelt een rol. Leraren moeten ook weten waar en hoe digitalisering een plaats kan krijgen in hun didactische aanpak.
In het Engels wordt dit type kennis aangeduid als TPACK: Technological Pedagogical Content Knowledge. Dit omvat drie componenten die aan de basis liggen van een goede ICT-integratie evenals de onderlinge relatie ertussen:
Het model toont dus mooi aan hoe een leraar in de huidige omstandigheden op de drie vlakken competent moet zijn. Deze kennis en bijbehorende vaardigheden aanscherpen zal ook bepaald worden door de samenwerkingscultuur die in de leraarskamer en in de vakgroepen leeft.
Nascholingsaanbod vakgroepen buiten de lijntjes
Als het gaat over de implementatie van digitalisering in het lesgeven, biedt het SAMR-model een duidelijk beeld.
Het SAMR-model heeft vier niveaus. Het stelt zich tot doel je leeruitkomsten te veranderen, niet je leerprocessen. Je start op het eerste niveau met Substitution of vervanging – de eenvoudigste vorm van integratie van technologie. Daarna ga je via Augmentation of meerwaarde naar Modification, wat voor aanpassing en uitbreiding staat en uiteindelijk leidt tot Redefinition of herdefiniëring. Het model lijkt een hiërarchie aan te brengen in de manier waarop digitalisering ingezet kan worden, maar in de praktijk is het belangrijk dat een leraar bewust kiest tussen de verschillende trappen. In een les kan bv. zowel substitution voorkomen als redefinition.
In elke stap van het model helpt ICT om het onderwijsproces te verbeteren en te transformeren, variërend van eenvoudige vervanging tot het creëren van geheel nieuwe manieren van leren en onderwijzen. Het uiteindelijke doel is om de leeruitkomsten te verbeteren en de leerervaring te verrijken.
De leraar maakt het verschil! We weten dat dit zo is. Ook weten we dat de ene leraar meer verschil maakt dan de ander. Dit komt onder andere doordat de ene leraar effectievere strategieën inzet dan de andere. Er liggen heel wat kansen en aandachtspunten bij de inzet van educatieve technologie (Ed Tech) in de klas. Een digitale laag in de effectieve didactiek kan het leerproces verdiepen en verbreden en biedt kansen tot gepersonaliseerd leren. Traditie en innovatie kunnen zo hand in hand gaan, rekening houdend met wat wetenschappelijk onderzoek ons hierover leert. We ontwikkelden voor secundair een visual lessen met effect, waar we zoveel mogelijk strategieën bij elkaar hebben geplaatst in een handig overzicht. Voor basisonderwijs ontwikelden we een PRO.-pagina over effectieve didactiek.
In het kader van de professionalisering kan de school een op maat gemaakt vormingsaanbod voorzien. Dit kan op het niveau van de scholengemeenschap, op schoolniveau of door aan te sluiten bij een extern georganiseerd nascholingsprogramma. Ook de ICT-coördinator en leraren met een zekere expertise kunnen bijdragen aan het leerproces van de leraar en van het ondersteunend personeel. Tot slot liggen in het informele leren kansen om de vaardigheden aan te scherpen.
Door ouders te betrekken bij dit vormingsaanbod vergroot je hun betrokkenheid en krijgen ze de mogelijkheid om hun zoon/dochter op een passende manier te begeleiden.
Meer duiding over professionaliseren vind je op de PRO-pagina Visie op professionaliseren.
De volgende elementen spelen een rol in de mate van effectiviteit van professionaliseringsinitiatieven:
