De coronatijd blijft spannend. Iedereen (onderwijsprofessionals, ouders, leerlingen ...) heeft andere meningen, ervaringen, gevoelens en indrukken om te delen. Het is een verwarrende en moeilijke periode die blijft duren. En toch blijven de verwachtingen van alle betrokkenen naar elkaar hoog gespannen. In die diversiteit aan meningen probeert iedereen het hoofd boven water te houden en is er meer dan ooit tijd nodig om in te zetten op samen leven en leren.
Wat voor ons als professional geldt in stressperiodes, geldt ook voor onze leerlingen. Ook zij zijn aan het overleven, voelen toenemende stress rondom zich en voelen zich onzeker of angstig nu de maatregelen ons snel doen schakelen en de besmettingen toenemen. Hierdoor staat leren en nieuwe informatie opnemen, verwerken en weergeven onder druk. Examens en toetsen verhogen de stress.
Het is begrijpelijk dat je de verloren instructietijd wilt inhalen en er alles aan wilt doen om je jaarplanning te realiseren. Maar hoeveel nieuwe leerstof kunnen je leerlingen op dit moment aan? Soms zijn ze nog aan het bijbenen om gemiste lessen na een quarantaine in te halen. Door de stress zal een aantal van hen het sowieso moeilijker hebben om de leerstof te verwerken. Vraag aan je leerlingen hoe het hen lukt op dit moment. Stel hen gerust door duidelijk te maken dat je rekening houdt met hun situatie. Overweeg om even te temporiseren. Bouw herhaling in en zorg ervoor dat je daarop kunt verder bouwen.
Corona blijft aanwezig in de samenleving. De diversiteit onder de leerlingen en het personeel over hoe met corona en de coronaregels moet worden omgegaan groeit.
Luister, observeer, vang signalen op ... De verschillende contexten zorgen er voor dat alle leerlingen de voorbije periode anders beleefd hebben. Heb daarbij extra oog voor kwetsbare leerlingen en leerlingen die opgroeien in kwetsbare omgevingen.
Ga - zo mogelijk - na of er bij leerlingen overleden of ernstig zieke familieleden en vrienden zijn. Normaal kun je verwachten dat je hiervan door de ouders zelf op de hoogte wordt gebracht. Een berichtje (digitaal) versturen kan nooit kwaad. Dit maakt een groot verschil in je verdere opvang en organisatie. In geval een overlijden ontwrichtend is voor de school, kun je het CLB betrekken.
De noden van de leraren/ leerlingen/de groep hangen sterk samen met
De keuze van doelen, materialen, werkvormen … zal sterk afhangen van je groep en je leerlingen.
Hieronder vind je mogelijke ideeën om ook de volgnde maanden blijvend in te zetten op psycho-sociaal welzijn. We maken daarbij geen onderscheid tussen de onderwijsniveaus. Jij bent het best geplaatst om datgene te selecteren wat voor jouw groep(en) relevant is.
Ook al lijkt het hetzelfde, naar school gaan voelt fundamenteel anders .
Er blijft steeds opnieuw tijd nodig om te verbinden met zichzelf, de ander, materialen, leraren, omgeving en het grotere geheel. Dit zal een evenwicht vragen tussen investeren in leren en (samen-)leven. Voor sommige leerlingen zal leerstof aanbieden juist de rust geven die ze nodig hebben om te herademen, voor anderen zal leren pas lukken als ze geventileerd hebben. Nog anderen blokkeren op nieuwe situaties en zullen extra individuele aandacht nodig hebben …
Stel de leerlingen regelmatig op hun gemak, met extra aandacht voor de kwetsbare leerlingen. Expliciteer dat iedere context anders is, dat je ervan uitgaat dat iedereen zijn best doet en dat je er begrip voor hebt als leerstof nog wat herhaling vraagt.
Je deed en doet je uiterste best om ervoor te zorgen dat alle leerlingen 'mee' zijn, dat niemand afhaakt. De confrontatie met de realiteit dat dat voor sommige leerlingen niet lukte, kan frustrerend zijn of je zelfs boos maken. Je mag mild zijn voor jezelf en aanvaarden dat dit emotioneel zwaar kan wegen. Neem je tijd om de vorderingen van je groep en je leerlingen goed in kaart te brengen. Dit is telkens het nieuwe vertrekpunt..
Enkele tips:
Zet ook bij je leerlingen in op activiteiten die stress ontladend werken en zelfzorg
Ademhalingsoefeningen, bewegingstussendoortjes, samen eens luid roepen, middagsport, yoga …
Sommige leerlingen zullen zich niet blootgeven in groep. Mogelijks sturen ze subtielere signalen uit om aan te geven dat het met hen niet goed gaat. Leerlingen met stress komen moeilijk tot leren, dus is extra aandacht zeker zinvol.
Op basis van signalen die je als leraar, coach, leerlingbegeleider, ondersteuner of therapeut oppikt in de klas of vanuit de ondersteuningsnood van leerlingen, kun je een individueel gesprek met een leerling plannen met als doel ventileren, verduidelijken, meezoeken naar hulpbronnen, speltherapie …
Je hebt als leraar een professionele opdracht:
In de bijlage "Mijn hoofd zit (te)vol" vind je mogelijke vragen en opdrachten die hierbij kunnen helpen. Selecteer de vragen/opdrachten die passen en zorg er voor dat het taalniveau en de formulering aangepast is aan de context en het ontwikkelingsniveau van de leerling.
Twee vragen zijn essentieel:
Onderzoek toont aan dat het antwoord op deze beide vragen hetzelfde is. De voedingsstoffen die essentieel zijn voor de ontwikkeling van kinderen en jongeren, zijn ook de voedingsstoffen die leraren, opvoeders en begeleiders toelaten om op een motiverende manier met hun leerlingen om te gaan. Volgens de Zelf-determinatie Theorie (Maarten Van Steenkiste) bestaan er drie dergelijke voedingsstoffen, ook wel psychologische basisbehoeften genoemd.
Net zoals leerlingen voldoende eten, drinken en nachtrust nodig hebben om fysiek te groeien, zo hebben zij, maar ook hun opvoeders, leraren, begeleiders, nood aan deze drie voedingsstoffen om psychologisch te groeien. Het zijn noodzakelijke vitamines voor volwassenen en kinderen en jongeren om goed in hun vel te zitten, het goed met elkaar te kunnen vinden en tot leren te komen.
Je kan het voor jezelf even nagaan: in welke omgeving voel jij je goed? Wanneer heb je het gevoel dat je jezelf kan ontplooien en kan ontwikkelen? Over verschillende culturen heen, blijken mensen op deze vragen dezelfde antwoorden te geven. Ze hebben behoefte aan een omgeving waarin ze zich verbonden weten met anderen, waarin ze zichzelf kunnen zijn en waarin ze zich bekwaam voelen om hun dagelijkse activiteiten uit te voeren. Een omgeving die tegemoet komt aan de behoeftes aan Autonomie, relationele verBondenheid en Competentie (te onthouden via het acroniem ABC) versterkt dus de groei.
In deze coronatijden moeten we hier nog meer dan anders op inzetten. Het zijn de basisbehoeften om tot leren en samen-leven op school en thuis te komen. In het volgende schema komen aandachtspunten rond de drie basisbehoeften samen:
Het wegvallen van Autonomie, verBondenheid en Competentie wordt soms als een verlies ervaren. Verliessituaties behoren tot het leven. In de voorbije maanden zijn onze leerlingen meer dan anders geconfronteerd met meerdere verliessituaties waar ze bewust en onbewust om rouwen en een weg zoeken om ermee om te gaan.
Voorbeelden:
Wanneer we hen hierin willen ondersteunen, zoeken we een evenwicht tussen verliesgericht werken en herstelgericht werken. We kunnen samen met leerlingen stilstaan bij het verlies, het benoemen en erkennen, maar tegelijk moeten we hen ook het perspectief aanreiken om door te groeien. In elke verliessituatie zitten kansen tot groei, om talenten die ondergesneeuwd zijn te (her)ontdekken om in de verandering het positieve te zien, …
Aanbevelingen voor opvang van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften
Belangenverenigingen zijn het eerste aanspreekpunt voor ouders met een leerling met specifieke onderwijsbehoeften. Zij verzamelen getuigenissen en tips die voor ons binnen onderwijs breder inzetbaar kunnen zijn voor alle leerlingen.
Vlaamse Vereniging Autisme wil mee participeren en nadenken hoe we rekening kunnen houden met mensen met autisme betreffende de maatregelen rond Covid-19. In hun nota "onderwijs en autisme" vind je aanbevelingen om de sterk in beweging zijnde veranderingen op vlak van onderwijs zo vlot mogelijk te laten verlopen voor personen met autisme en hun omgeving. Sommige aanbevelingen in deze nota zullen een directe impact kunnen hebben op beleid. Andere zijn eerder voor de nieuwe schoolcontext of geformuleerd naar lesgevers, begeleiders en andere onderwijsprofessionals.
Ouders voor inclusie reikt op hun website inspiratie aan in coronatijd.
Gewoonlijk is fysiek bijeenkomen een belangrijk onderdeel in het omgaan met verlies en rouw. De webpagina Verlies en rouw gaat daarvan uit. Maar in een tijd van social distancing is mensen nabij zijn een nieuwe uitdaging. Gewoon in stilte bij elkaar zijn, voelt anders als we elkaar niet mogen vastpakken, knuffel...
Deze tijd waarin we de fysieke afstand juist sterk in acht moeten nemen, roept op om creatief te zoeken naar manieren om van op afstand toch nabij te zijn. De beeldcultuur en de digitale cultuur die de 21ste eeuw sterk kenmerken, bieden hier mogelijkheden: foto’s, filmpjes, videochat …
Maar om het contact toch fysiek te maken, zit er misschien ook een herwaardering van de post in? We kunnen kaartjes sturen, brieven en andere dingen die men kan vasthouden. Deze uitzonderlijke tijd kan ook een nieuwe boost geven aan het zoeken en vinden van verloren gegane en nieuwe woorden om uit te drukken dat we elkaar nabij willen zijn en dragen.
Het sterven kan ook in je school heel dichtbij komen. Laten we vurig hopen dat het niet gebeurt, maar laten we ook realistisch zijn.
Ben je daarop voorbereid? Is er in je school een kernteam om dat op te nemen, als het zich zou voordoen? Heb je een draaiboek? Is er een rouwkoffer?
De webpagina Verlies en rouw helpt je op weg om voorbereid te zijn. Vooral wanneer het (nog) niet acuut is, is het van belang om daar werk van te maken.
Het rouwen stopt nooit. Blijf in verbinding met gezinnen waar de voorbije maanden, jaren een gezinslid is gestorven. Nu een bezoekje niet kan, blijf in contact. Stuur bijvoorbeeld een kaartje op de maandverjaardag van het overlijden of een virtuele knuffel als teken dat je hen niet vergeten bent. Wanneer je voelt dat het gezin vragen of noden heeft dat je zelf niet kan oplossen, verwijs ze dan door naar gespecialiseerde hulp.
Mooie blog Hoe moeten we nu troosten en rouwen?
Informatie over rouwen, afscheid … In de Wolken richt zich op verliessituaties die ontstaan door het overlijden van een belangrijke ander of door echtscheiding. Er worden brochures, boeken en andere materialen ontwikkeld voor rouwenden en kinderen in echtscheidingssituaties.
Waardig afscheid nemen vanop afstand brochure van 'De Weg Wijzer', expertisecentrum voor trauma- en rouwbegeleiding
Er zijn heel wat rouwboekjes te koop of zelf te maken. Boekjes waarin kinderen en jongeren hun verhaal kwijt kunnen, herinneringen kunnen bewaren.
Daarnaast kun je leerlingen ook een herinneringsdoos aanreiken. Daarin kunnen leerlingen tastbare herinneringen stoppen. Je kunt er zelf al een mooie tekst, een kaarsje, een schriftje of lege kader om een foto in te bewaren in steken.
Herinneringsboekje op maat van kleuters, eerste lezers en leerlingen in buitengewoon onderwijs die functioneel lezen. Je kunt het op maat van je leerling aanpassen.
Op vraag van enkele scholen, vind je hier een modelbrief overlijden van familielid door corona.
Je kunt de brief op maat aanpassen. Hopelijk heb je hem niet nodig!
Meer informatie via www.ovok.be
Meer informatie
Meer informatie via Werkgroep Verder
Meer informatie over de ontmoetingsdag 'Verder na zelfdoding' – zaterdag 23 november 2019 in Gent
Meer informatie via de website van Con Tempo
Meer informatie in de folder van Coda Rouwzorg en via de website van Coda
Meer informatie via de website van Rouwzorg Vlaanderen
Meer informatie over Missing You
Op klasse.be kijkt kinder- en jeugdpsychiater Peter Adriaenssens vooruit en geeft negen warme adviezen voor als de scholen weer open kunnen: “Luister die eerste dagen vooral naar elkaar. Eerst samen taart eten. Dan leerstof.”
In West-Vlaanderen formuleerden de pedagogische begeleidingsdienst en de collega’s van VCLB samen tips rond psychosociaal welzijn.
Maarten Vansteenkiste - Psychologische vitamines voor groei
Educatief materiaal om gevoelens en behoeften bespreekbaar te maken.
Vademecum zorg en kansen
Quaranteam: teambuilding opdrachten