Het conflict tussen Israël en Palestina verkennen in het secundair onderwijs

wo 11 oktober 2023

Het conflict tussen Israël en Palestina kan heftige reacties oproepen bij leerlingen die mee de klas binnenkomen. Op basis van een aantal afwegingen beslis je of je zelf al dan niet in gesprek gaat met je leerlingen of als je beroep doet op een collega. Welke grenzen hanteer je wanneer je in gesprek gaat, hoe doe je dit concreet, welke vragen stel je en welke hulpmiddelen heb je ter beschikking?

Het conflict kan heftige reacties oproepen bij leerlingen

sla link op in klembord

Kopieer

De discussies die er spelen over het conflict zijn erg gepolariseerd: aan de ene kant zijn er mensen die de Israëlische bezetting van de Palestijnse gebieden en het geweld gericht op Palestijnse burgers goedkeuren. Elke kritiek op Israël of begrip voor de Palestijnen wordt dan als ondersteuning van terrorisme of als antisemitisme afgedaan.

Anderzijds zijn er mensen die sympathiseren met de Palestijnse bevolking. Onder deze groep kunnen ook antisemitische en antizionistische gevoelens aanwezig zijn. Soms zullen ze geweld tegen (Israëlische) Joden vergoelijken en de vernietiging van de staat Israël bepleiten.

Dit zijn de uiterste polen in de discussie rondom het Israëlisch-Palestijns conflict. Leerlingen kunnen de gehele bandbreedte van meningen laten zien.

Ga je in gesprek over het conflict en zo ja op welke manier?

sla link op in klembord

Kopieer

Wanneer een conflict doorlopend in de media aanwezig is, is het logisch dat dit mee met de leerlingen de klas binnenkomt.

In een eerste fase is het belangrijk om kort en zo feitelijk mogelijk te benoemen wat er aan de hand is. Het is aan te bevelen daarvoor expliciet op zoek te gaan naar officiële standpunten van de internationale gemeenschap, de VN, de EU en standpunten van verschillende regeringen, en deze ook als zodanig te benoemen. Wees hierbij realistisch, als leiders als Netanyahu of Biden zeggen dat er sprake is van een oorlog, dan heeft dat betekenis volgens het internationaal recht en schept dat nieuwe regels (bijvoorbeeld  voerhet uitvoeren van bombardementen).

Daarnaast is het zinvol om diepgaander te onderzoeken waar dit conflict ontstaan is.

In de tweede fase sta je stil bij het feit dat er over dit conflict uiteenlopende meningen, gevoelens en inschattingen denkbaar zijn, en dat de feiten en de inschattingen heel snel kunnen veranderen.

Vervolgens maak je de afweging of je vanuit de feitelijke info en standpunten, wetende dat er uiteenlopende meningen, gevoelens en inschattingen in je klas kunnen aanwezig zijn, in gesprek gaat met je klas.

Maak een aantal afwegingen

sla link op in klembord

Kopieer

Vooraleer je in gesprek gaat met een groep leerlingen maak je best een aantal afwegingen:

  • Is er voldoende tijd en ruimte om dit gesprek te voeren?
  • Is mijn klasgroep voldoende veilig voor dit gesprek?
  • Zijn er leerlingen met een uitgesproken mening en zo ja zijn ze in staat hun mening op een genuanceerde manier in te brengen? Kan ik de verschillende perspectieven in de klas inschatten?
  • Loop ik risico dat bepaalde leerlingen die nauw betrokken zijn op het conflict gekwetst geraken door uitspraken/standpunten?
  • Kan ik zelf wegblijven uit het standpunt of ben ik zelf emotioneel betrokken?
  • Kan ik mijn eigen standpunt  opschorten, aangezien er al zoveel meningen zijn op dit dossier en het zaak is de feiten enigszins objectief op tafel te krijgen? De woorden die je gebruikt zeggen indirect al veel over je eigen standpunt in het conflict. Dit is bijvoorbeeld het geval als je Israël erkent als staat of bij het gebruik van ofwel ‘Palestijnse gebieden’ of ‘Palestina’. Daarom is het van belang dat je je bewust wordt van je eigen standpunt en het mogelijk effect van je woordkeuze voordat je het conflict bespreekt.
  • Welke emoties ervaar ik zelf en hoe kan ik deze emoties reguleren tijdens de discussie?
  • Heb ik zelf voldoende kennis over het onderwerp? Het Israëlisch-Palestijns conflict is enorm complex geheel en lastig om in één les samen te vatten. Belangrijk is dat dit conflict niet wordt versimpeld. Zo zijn bijvoorbeeld niet alle Palestijnen en Arabieren moslim en niet alle Israëliërs joods. En ook is het niet altijd oorlog, maar zijn er ook diverse periodes van tijdelijke vrede geweest, en van tijdelijk succesvolle vredesonderhandelingen. Deze video’s van de vrt  schetst beknopt de geschiedenis van het conflict in de regio. Ook in deze gids van de vrt vind je meer duiding.
  • Hoewel de situatie momenteel weinig hoopgevend is, is het belangrijk om te benadrukken dat er een verschil is tussen Palestijnse en Israëlische leiders en burgers. Steeds meer burgers aan beide kanten steunen hun leiders praten ze minsten goed, tegelijkertijd zitten veel mensen aan beide kanten niet te wachten op dit geweld. Er bestaan ook organisaties die oproepen tot vredig samenleven (vb. standing together)
  • Voel ik me voldoende competent om een dergelijk beladen gesprek te begeleiden?

Op basis van deze afwegingen kan je ervoor kiezen om zelf in gesprek te gaan of ervoor kiezen om het gesprek op een later tijdstip te plannen zodat je voldoende tijd hebt om voor te bereiden. Maar je kunt er ook voor kiezen om beroep te doen op een collega die zich vanuit zijn vak (vb. geschiedenis) meer thuis voelt in de thematiek.

Deze professionele afwegingen maak je zelf op basis van je eigen inschatting en bij voorkeur na overleg met collega’s.

Grenzen

sla link op in klembord

Kopieer

Wanneer je in gesprek wil gaan met de klas is het belangrijk om rekening te houden met een aantal grenzen:

  • wanneer leden van een groep niet meer als individu beschouwd worden;
  • wanneer er geen aanvaarding van een gedeeld waarden en spreekkader meer is;
  • er (verbaal) geweld of racistische, discriminerende of antisemitische uitspraken gebeuren;

Is er geen sprake meer van een veilig en verbindend schoolklimaat, dan kunnen we niet in gesprek gaan. Je maakt deze grenzen best vooraf duidelijk, deze begrenzing richt zich op het gedrag of het taalgebruik van een leerling, nooit op de persoon.

Concrete handvatten

sla link op in klembord

Kopieer

In gesprek gaan

sla link op in klembord

Kopieer

  • Maak samen afspraken over hoe we met elkaar in gesprek gaan, wat kan, wat kan niet. (Begrens maar ga niet/minimaal in op ‘secundair gedrag’.)
  • Discussieer nooit over emoties, aanvaard ze, peil naar behoeften en noden.
  • Observeer: wie is aan het woord en wie niet? Let op lichaamstaal.
  • Structureer het gesprek, neem het in de hand, geef het woord door, betrek verschillende gesprekspartners, herhaal wat reeds gezegd werd.
  • Waardeer (!) inbreng, ondersteun (taal bieden) en bekrachtig.
  • Wees nieuwsgierig, stel vragen.
  • Luister actief, vraag door, daag uit om te argumenteren.
  • Spiegel, hertaal wat gezegd wordt (hoor ik je zeggen, begrijp ik goed dat je,…)
  • Voorzichtig met over-culturaliseren: niet alles kan/hoeft toegeschreven worden aan culturele of thuiscontext.
  • Bied ruimte voor ontspanning, wees voorzichtig met humor (kan zowel helpend als elemmerend zijn).

Open vragen stellen

sla link op in klembord

Kopieer

  • Verheldering: Wat maakt dat je dat zegt? Wat bedoel je met? Heb je een vraag?
  • Argumenten: Hoe weet je of? Wat zijn je redenen voor?
  • Alternatieve gezichtspunten: Bestaat er een ander standpunt over? Wat zou iemand zeggen die het niet met je eens is? Gebruik je betrouwbare bronnen?
  • Consequenties onderzoek: Wat volgt er uit wat je zegt? Hoe zou je kunnen nagaan of het waar is?
  • Terugkijken (meta-niveau): Hoe heb je dit gesprek ervaren? Wat blijft hangen? Heb je elementen van antwoord op je issue? Wil je hier nog verder mee gaan?

Vlaams Vredesinstituut

sla link op in klembord

Kopieer

De infofiche: confronterende uitspraken en verhitte discussies van het Vlaams vredesinstituut.

Verbindend schoolklimaat

sla link op in klembord

Kopieer

Polarisatie, controverse of conflict

sla link op in klembord

Kopieer

Als je het gevoel hebt dat er meer aan de hand is kan het zinvol zijn je af te vragen als er sprake is van polarisatie, controverse of conflict.

Porfessionalisering

sla link op in klembord

Kopieer

Recent verwant nieuws

×
Kijkt als...
Niveau
Regio