Van waaruit laat je je als organisatie inspireren bij de uitwerking van je missie, visie en kernwaarden? Welke inzichten en overtuigingen bepalen je keuzes?
Besturen van katholieke scholen, centra en internaten hoeven niet van nul te starten. Zij vinden in het project van de katholieke dialoogschool een kader en belangrijke inspiratiebron om vervolgens eigen bijkomende accenten te leggen.
De katholieke dialoogschool vormt de hoeksteen, grondplan en cement van het katholiek onderwijs. Op elk van deze drie elementen gaan we nu wat dieper in.
De kernwaarden, missie en visie die een nieuw bestuur naar voren schuift zijn niet levensbeschouwelijk ‘neutraal’. Het bestuur bepaalt waarvoor het staat, benoemt het ‘van waaruit’ zij onderwijs willen aanbieden. Het geeft uitdrukking aan de unieke betekenis, aan de ‘zin’ die het aan de nieuwe samenwerking wil geven.
Het bestuur bepaalt de contouren van de nieuwe samenwerking. Het geeft de richting aan waarin het verwacht dat de scholen zich bewegen. Het spreekt over het ‘waarnaartoe’. Wat het nieuwe bestuur hierbij bindt, is de gemeenschappelijke toekomstvisie.
Niet alleen een gemeenschappelijk plan, ook de wijze waarop het bestuur aan dit plan wil werken is belangrijk. Aanwijzingen ‘hoe’ de samenwerking tussen besturen kan tot stand komen zijn nodig. Wegwijzers voor de katholieke dialoogschool zijn het cement dat ervoor zorgt dat de samenwerking niet afbrokkelt en dat het huis niet instort.
Vanuit onze christelijke mensvisie erkennen en waarderen we elke mens als een uniek persoon met eigen mogelijkheden en beperkingen, een eigen geschiedenis en persoonlijkheid. Hetzelfde geldt, mutatis mutandis, voor een organisatie waarin mensen samenkomen, een school, een bestuur.
Zien we de diversiteit in en tussen onze katholieke scholen ook als een kans en een verrijking? Hoe kunnen we in dialoog gaan met elkaars anders-zijn en zo mensen in een verbindend schoolklimaat helpen groeien naar de unieke persoon die ze zijn?
In elke mens en overal waar mensen samen komen, is kwetsbaarheid in het geding. Een veranderingsproces binnen een organisatie kan alleen maar slagen als mensen zich authentiek kwetsbaar durven opstellen. Kwetsbaarheid wordt in het evangelie niet verbonden met zwakheid en tekort, maar met belofte en hoop. Het is omdat mensen kwetsbaar zijn dat ze in Gods ogen toekomst hebben. De beste bestuurder is misschien wel diegene die de anderen laat openbloeien, niet alleen ondanks, maar net dankzij zijn kwetsbaarheid. Vanuit het besef van onze eigen beperktheid ontstaat de ruimte waarin de ander zichzelf mag zijn, niet volmaakt maar gewoon zichzelf. Hoe bieden wij in onze scholen een veilige omgeving waar aandacht en hoop is voor al wie kwetsbaar is?
Binnen een proces van schaalvergroting zullen sommige schoolbesturen of scholen meer kwetsbaar ogen dan andere. In de katholieke dialoogschool worden juist deze schijnbaar zwakke schakels het sterkste cement binnen het nieuwe bestuur. De katholieke dialoogschool herkent men in de eerste plaats aan de manier waarop men omgaat met diegenen die schijnbaar het minst te bieden heeft. De meest kwetsbare is in de dialoog het meest beloftevolle.
Gastvrijheid is een wegwijzer die wel in elk opvoedingsproject van onze scholen staat. Natuurlijk zetten we onze deur open voor zoveel mogelijk leerlingen. Maar is iedereen echt welkom, ook de leerling en collega die niet zo goed in het plaatje passen? Gastvrijheid betekent dat wij ons niet vasthechten aan één onveranderlijke cultuur, maar dat iedereen die te gast wil zijn in het bestuur welkom is. Gastvrijheid betekent ook dat wij als schoolbestuur onze rol als gastheer durven vervullen door te zeggen waar wij als gastheer voor staan. Tussen iemand en niemand is immers geen gesprek mogelijk. Gastvrij in dialoog gaan nodigt gastheer en gast uit tot het erkennen en versterken van ieders identiteit. Groepen komen zo niet tegenover elkaar te staan, maar bouwen, met respect voor verschil, een nieuw schoolbestuur op.
In het zog van de profeten in Het Oude Testament roept Christus als leraar ons voortdurend op om te werken aan een meer rechtvaardige wereld. Onderwijs in Vlaanderen draagt onvoldoende bij tot het verminderen van de ongelijkheid in de samenleving. Samen bouwen aan een schoolcultuur van rechtvaardigheid waar iedereen tot zijn recht komt, niet alleen de sterksten, is natuurlijk geen pleidooi voor willekeur. Geen barmhartigheid zonder rechtvaardigheid. Maar sociale gerechtigheid is wel een radicale oproep tot nieuwe menselijke verhoudingen waar de laatsten speciale aandacht krijgen omdat ze al zoveel achterstand hebben opgelopen. Het stelt ook aan elke bestuurder de prangende vraag: ‘Hoe kunnen alle leerlingen en scholen tot hun recht komen in ons katholiek bestuur?’
Het is de taak van grotere en betere schoolbesturen om met elkaar in dialoog te gaan om op termijn een rechtvaardiger samenleving tot stand te brengen. Geen enkel schoolbestuur mag toestaan dat kinderen en jongeren de trein missen. Een katholieke dialoogschool is een sociaal rechtvaardige school en gaat in tegen een meritocratisch onderwijssysteem dat uitsluitend de sterksten beloont.
Hoe kunnen wij als bestuurder meewerken aan een duurzame leef- en leeromgeving in onze katholieke school? Duurzame ontwikkeling is binnen de joods-christelijke traditie nauw verbonden met scheppingsgeloof. De natuur is voor de mens geen willekeurig te gebruiken voorwerp, maar een kostbaar geschenk waar wij zorg voor dragen en dat wij op een duurzame wijze mogen ontwikkelen. Het proces van schaalvergroting zal ongetwijfeld vragen oproepen die te maken hebben met de uitoefening van dit rentmeesterschap en duurzame ontwikkeling in onderwijs. Economische, sociale en ecologische aspecten zijn nauw verweven met beslissingen die te maken hebben met infrastructuur, zorg voor de leerlingen, milieu. Het bestuur kan een voorbeeldrol opnemen inzake duurzame ontwikkeling door op zorgzame, kritische en duurzame manier om te gaan met de schepping.
Veranderingsprocessen worden niet enkel geleid door rationele processen, maar ook creativiteit en ‘out of the box’ denken spelen een rol. Onderwijs en onderwijsvernieuwing zijn niet maakbaar en niet programmeerbaar, maar veronderstellen een ‘traagheid’ en onvoorspelbaarheid van leren en tijd. Verbeelding geeft ruimte aan het onbeheersbare, heeft oog voor wat niet onmiddellijk nuttig is, voor het esthetische, het religieuze en spirituele. Problemen zijn niet op één bepaalde manier op te lossen door een vooropgestelde methode slaafs te volgen. Platgetreden paden verlaten, tegendraadse vernieuwende oplossingen bedenken voor de problemen die in het verleden niet opgelost werden, is een kenmerk van de Bijbelse dialoog. Daar begint elke verbeelding, waar we vastgeroeste structuren durven verlaten en niet blijven vastzitten in onze oude denkpatronen. Aan elke bestuurder klinkt altijd opnieuw de vraag: door welke dromen en uitdagingen laat jij je inspireren en confronteren?
In het christendom weten we ons als gelovigen uitgenodigd om vanuit Gods liefde te bestaan en om van die liefde een bescheiden teken te geven in de wereld om ons heen. Niet uit eigen kracht, maar vanuit een generositeit die we zelf van God hebben ontvangen. Als generositeit voor ons een wegwijzer is, dan stelt deze aan elke bestuurder en aan ons allemaal altijd opnieuw de confronterende vraag: ‘Hoe kan onze school een plaats zijn waar iedereen nieuwe kansen krijgt, waar falen niet gezien wordt als een mislukking maar als een groeikans? Waar vergeving mogelijk is?’
Generositeit betekent het de ander gunnen om anders te zijn, anders te denken, anders te geloven. Ons geborgen weten in Gods liefde helpt ons genereus zeven maal zeven keer te vergeven en telkens weer anderen en onszelf kansen te bieden.
Er bestaat geen koninklijke, unieke weg naar bestuurlijke optimalisatie en schaalvergroting. Er bestaan talloze wegen en paden en op ieder pad vinden we diverse wegwijzers naar hetzelfde doel. Naast de zeven die beschreven werden, zal elke school, elk bestuur eigen wegwijzers vinden of plaatsen. De bedoeling ervan is elk schoolbestuur uit te nodigen om de eigen traditie en inspiratie te hertalen in dialoog met het onderwijs en de maatschappij van nu. Op welk manier dit gebeurt, is minder belangrijk dan dat het gebeurt vanuit een gedeelde droom en overtuiging. De filosoof Heidegger schreef: "Ieder kiest zijn eigen weg, maar wandelt in hetzelfde bos.”
