Wil een politicus verkozen worden, dan dient hij anderen te overtuigen van zijn kwaliteiten, zijn opvattingen, moet hij de aandacht trekken. De communicatiestrategie van politieke partijen is op korte tijd veel veranderd. Vroeger werkten ze met folders, kranten, affiches, terwijl ze nu proberen te scoren via sociale media. Platformen zoals Twitter, Facebook, LinkedIn, en zelfs TikTok spelen dan ook een cruciale rol bij het communiceren van de standpunten, het plannen en de dagelijkse bezigheden van politici.
Een kantelmoment waren de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2008. Tijdens deze verkiezingen gebruikten Barack Obama en zijn communicatieteam sociale media op een uiterst effectieve manier. Een aanzienlijk deel van zijn campagneteam bestond uit jonge mensen met sterke digitale vaardigheden. Ze waren actief op maar liefst vijftien verschillende sociale mediaplatformen, waarmee ze een immense hoeveelheid online volgers wisten te winnen en een nieuwe standaard zetten voor politieke campagnes wereldwijd.
Deze succesvolle inzet van sociale media in 2008 heeft de weg geëffend voor de moderne politieke communicatie, waar directe interactie met het publiek via online platformen essentieel is geworden voor elke politicus. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat politici vandaag veel - héél véél - geld uitgeven aan sociale media ...
“Alle partijen samen gaven in 2023 6 miljoen euro uit aan advertenties op Facebook en Instagram, een record. Vlaams Belang en N-VA betalen zelfs elk vlotjes meer dan anderhalf miljoen. Daarmee hebben we twee partijen in de top drie van Europa. Het wordt nog hallucinanter als we kijken naar de persoonlijke pagina's. Tom Van Grieken, Vlaams Belang gaf in 2023 ruim 266.000 euro uit aan zijn persoonlijke pagina - de op één na duurste pagina van een politicus IN EUROPA! Raoul Hedebouw, PVDA, gaf dik 200.000 euro uit. Alexander De Croo, Open VLD, 'maar' 50.000 euro. Hij kwam als eerste minister natuurlijk veel meer aan bod in de krant, online en op tv. Laten we er toch even bij stilstaan. 6 miljoen euro van 'ons' belastinggeld betaalden 'onze' partijen dus aan het Amerikaanse bedrijf van Mark Zuckerberg. Geld dat de burger nooit zal terugzien in de vorm van goed beleid.”
Aan het woord zijn Hannelore Simoens, politiek journaliste, en Walter Damen, advocaat in ‘Wie gelooft die mensen nog?’. Neem je met de leerlingen het fragment door, dan kan je hen vragen hoe Simoens en Damen tegenover het gebruik van sociale media door politici staan.
Naar aanleiding van de riante bedragen die aan Facebook gegeven worden, hebben Hannelore Simoens en Walter Damen ook aan verschillende toppolitici gevraagd hoe zij daartegenover stonden. Hun opvattingen werden gebundeld. De leerlingen mogen die doornemen en gebruik of misbruik onderzoeken. (Is de afbeelding moeilijk leesbaar, dan klik je die het best aan voor een vergrote versie.)
Mogelijke vragen die je als leraar zou kunnen stellen, zijn ...
Je kan ook ruimte laten om leerlingen zelf te laten reflecteren: met welke citaten gaan ze al dan niet akkoord, welk misbruik herkennen zijn, ...?
Hierboven schemerde al kort door waarom politici sociale media inzetten. Onderzoek geeft verder aan dat er vier categorieën of redenen zijn om een beroep te doen op sociale media.
Als leraar zou je de categorieën kunnen toelichten en kunnen aanvullen met enkele voorbeelden vanuit verschillende platformen. Daarna zoom je met de leerlingen specifiek op één platform in, namelijk TikTok. Laat leerlingen zelf op zoek gaan naar voorbeelden van (Belgische) politici en hoe zij TikTok inzetten.
Waarom politici vandaag sociale media gebruiken ...
1 Jezelf in de schijnwerper plaatsen
Sociale media bieden politici een directe lijn naar hun achterban en de bredere bevolking. In plaats van afhankelijk te zijn van traditionele media om hun boodschap over te brengen, kunnen politici via platforms zoals Twitter, Facebook, en Instagram hun standpunten rechtstreeks en ongefilterd delen. Dit versterkt hun imago als modern, toegankelijk en betrokken.
Alexander De Croo (Open VLD), premier van België, gebruikt regelmatig Twitter om zijn standpunten over nationale en internationale kwesties te delen. Zijn posts over bijvoorbeeld het coronabeleid of Europese samenwerking plaatsen hem in de schijnwerpers als een leider die betrokken is bij actuele vraagstukken. Door zijn persoonlijke stijl en frequente interacties op sociale media positioneert hij zichzelf als een toegankelijke premier die in direct contact staat met de bevolking.
2 Gericht versturen van je boodschap
Met sociale media kunnen politici hun boodschap specifiek afstemmen op verschillende doelgroepen. Door middel van technieken, zoals microtargeting, kunnen politici gericht advertenties of berichten sturen naar bepaalde demografische groepen op basis van hun interesses, leeftijd, locatie, enzovoort. Politici gebruiken sociale media om direct te communiceren met kiezers. Ze reageren op vragen, beantwoorden reacties en gaan de dialoog aan om een betere band te creëren met hun doelgroep.
Theo Francken (N-VA), een prominent lid van de N-VA, staat bekend om zijn gerichte communicatie via sociale media. Tijdens verkiezingscampagnes gebruikt hij Facebook en Twitter om op specifieke groepen in te spelen, zoals jongeren of kiezers in landelijke gebieden, door aangepaste boodschappen te delen die inspelen op hun zorgen, denk aan migratie en veiligheid. Hierdoor versterkt hij zijn positie binnen deze doelgroepen en vergroot hij zijn electorale aantrekkingskracht.
3 Een blik achter de schermen geven
Politici kunnen via sociale media een meer menselijke en persoonlijke kant laten zien, wat hen helpt om dichter bij de kiezer te komen. Dit kan door het delen van persoonlijke anekdotes, foto's van privé-activiteiten, of door het beantwoorden van vragen van burgers. Deze strategie kan het imago van een politicus verzachten en hen toegankelijker maken voor het publiek.
Maggie De Block (Open VLD), voormalig minister van Volksgezondheid, heeft sociale media gebruikt om een persoonlijke kant van zichzelf te laten zien, vooral tijdens de coronapandemie. Ze deelde vaak updates en persoonlijke gedachten, soms zelfs met een vleugje humor, om een beeld te schetsen van een zorgzame en toegewijde minister. Dit gaf de bevolking een blik achter de schermen van haar werk en persoonlijke leven, waardoor ze een meer menselijke connectie met de kiezers kon opbouwen.
4 Meer aandacht van klassieke media krijgen
Sociale media kunnen worden gebruikt om de aandacht van traditionele media te trekken. Dit gebeurt wanneer politici nieuwswaardige content of controversiële uitspraken delen die vervolgens door journalisten worden opgepikt en verder worden verspreid via kranten, televisie en radio.
Aansluitend zou je samen met de leerlingen de volgende voorbeelden en het videofragment kunnen bekijken. Ze mogen hierbij zelf de gepaste categorieën achterhalen.
Politici op sociale media: Je mag hen werkelijk alles vragen | VRT NWS: nieuws
Spreekt dit korte lesidee je aan? Zou je graag meer willen weten over de communicatiestrategieën van politici? Dan verwijzen we graag naar onze deel- en inspiratiedag op maandag 7 oktober waar we het mediagedrag van onze politici uitgebreid onderzoeken en jou concreet lesmateriaal aanbieden.
