We zijn ervan overtuigd dat samenwerken loont. Samen doen we wat we alleen niet kunnen. Daarom bundelen we onze krachten en expertise om samen met anderen nieuwe projecten uit te werken. Heb je een idee? Denk je dat we elkaar kunnen versterken? Aarzel niet en neem contact op!
Hoe kan ik van de wereld een betere plaats maken? Wanneer ben ik zeker dat mijn mening de juiste is? Hoe is mijn wereldbeeld veranderd na de coronacrisis? Waarom vernietigen mensen standbeelden van Leopold II?
Stel je voor dat een leerling je met één van die vragen confronteert … Misschien zul je als leraar niet meteen weten wat zeggen, wat uiteraard normaal is. Bovenstaande vragen verwachten namelijk geen pasklaar antwoord. Het zijn 'big questions': grote vragen die oproepen tot diepere gedachten en verdere inzichten.
Het stellen van kritische vragen is een belangrijke manier om aan inspirerend burgerschap te werken. Als leerlingen zich actief willen inzetten voor de maatschappij, is het belangrijk dat ze hier vanuit een kritische bril naar leren kijken. Maar dit lijkt eenvoudiger gezegd dan gedaan … Hoe kun je leerlingen stimuleren een maatschappelijk probleem op een kritische en creatieve manier te onderzoeken?
Daarop biedt de methodiek van big questions een antwoord. In plaats van hen eerst informatie te geven over de EU of over migratie, laten wij onze leerlingen hier meteen zelf aan het woord. We nodigen hen uit om bewust en tegendraads na te denken om tot steeds diepere inzichten te komen.
De werkvorm 'big questions' biedt heel wat mogelijkheden om in je klas te werken aan inspirerend burgerschap en dit in nauwe samenhang met de doelstellingen van het gemeenschappelijk funderend leerplan. We bieden je heel wat inspirerende voorbeelden waar deze werkvorm werd toegepast.
Samen met medewerkers van KRUIT en UCLL (expertisecentrum Inclusive Society) vertrokken we van het concept 'big questions' om een innovatielab op te starten in verschillende proeftuinscholen. De pilootprojecten vertrokken van een variëteit aan thema's: van chocolade tot plastic, van identiteit tot actualiteit ... Hieronder vinden jullie alvast een voorsmaakje. In onze toolbox en inspiratieblog vind je meer informatie en concrete voorbeelden.
Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) wordt vaak eenzijdig geassocieerd met milieueducatie, maar bestrijkt eigenlijk een veel bredere waaier. EDO en inspirerend burgerschap hebben veel met elkaar gemeen. Beide streven ze ernaar dat leerlingen leren om verantwoordelijkheid op te nemen voor een betere wereld. Zo gesteld lijken het wel twee namen voor eenzelfde kind!
Tijdens het VALIES-project bracht Katholiek Onderwijs Vlaanderen samen met andere partners in kaart hoe men EDO kan realiseren in de praktijk.
Een duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van mensen hier en nu, zonder de mogelijkheden voor mensen elders op onze wereld en mensen in de toekomst in gevaar te brengen. Anders gezegd: men streeft naar “genoeg, voor altijd, voor iedereen”. Iedereen op onze wereld, zowel nu als in de toekomst, heeft wat hij nodig heeft voor een fijn leven op een gezonde planeet. Om een duurzame ontwikkeling te realiseren, engageerden de VN-lidstaten zich ertoe om 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals) te verwezenlijken tegen 2030.
Het streven naar een wereld in balans met het oog op duurzame ontwikkeling wordt vaak gevisualiseerd in het model van John Elkington. In het model wordt gesuggereerd dat de wereld in balans dient te zijn op het vlak van ‘people’, ‘planet’ en ‘prosperity’. Dit impliceert dus vanuit christelijk-theologisch perspectief in het bijzonder: én zorgzaam omgaan met de schepping, én bijdragen aan een samenleving waar een plaats is voor de kwetsbare andere én ijveren voor naastenliefde en rechtvaardigheid.
De realisatie van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen vergt niet alleen een globaal maatschappelijk engagement, maar doet ook een appel op het onderwijs om EDO te integreren in het onderwijsaanbod. Educatie voor duurzame ontwikkeling wordt gedefinieerd als ‘het leren denken over en werken aan een leefbare wereld, nu en in de toekomst, voor onszelf hier en voor anderen elders op de planeet’.
In een katholieke dialoogschool werken leraren aan EDO via het leerplan: je herkent EDO in zowel persoons- als cultuurgebonden ontwikkelvelden (ontwikkeling van initiatief en verantwoordelijkheid, ontwikkeling van oriëntatie op de wereld, …). En omgekeerd geldt ook: je realiseert het leerplan door werk te maken van EDO. Op die manier spelen katholieke dialoogscholen niet alleen in op wat er gebeurt in de wereld, maar leren ze leerlingen ook een positieve bijdrage leveren aan die wereld.
Inspirerende onderwijsarrangementen voor het basisonderwijs vind je in de ZILL-bib . In de Toolbox Inspirerend burgerschap vindt je zowel voor basis- als secundair onderwijs uiteraard ook heel wat informatie om concreet aan de slag te gaan in de klas en op de school.
VALIES is een vierjarig project rond EDO waarin onderwijspraktijk en -onderzoek elkaar verrijken. Het project startte in 2017-2019 en loopt af in 2020-2021. Het is een co-creatief SBO-project waarin Katholiek Onderwijs Vlaanderen, Provinciaal Onderwijs Vlaanderen, Arteveldehogeschool, Universiteit Antwerpen en KU Leuven samenwerken met de steun van het FWO.
In 2018-2019 en in 2019-2020 werden een 50-tal basis- en secundaire scholen begeleid om het schoolteam te professionaliseren op vlak van EDO. Elke school kon rekenen op informatie en inspiratie tijdens 4 gezamenlijke VALIES-dagen voor alle deelnemende scholen. Daarnaast werd sterk ingezet op ondersteuning en coaching op maat van elke school. Het werken in professionele leergemeenschappen stond hierbij centraal en had als doel samen EDO-onderwijsarrangementen vorm te geven, ervaringen uit te wisselen, te reflecteren op het proces, … .
Gelijktijdig onderzocht men in deze scholen:
Het VALIES-project breng dus in kaart hoe EDO gerealiseerd kan worden en wat men leert op het niveau van de leerlingen, de leraren, het schoolbeleid en buiten de schoolmuren. Het uiteindelijke doel is een wetenschappelijk onderbouwde implementatie van EDO in het Vlaamse onderwijslandschap te faciliteren en zo bij te dragen aan de realisatie van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen.
Informatie over dit project is te vinden op https://www.edo-valies.be/. Momenteel werkt het VALIES-team op basis van de uitkomsten van het project achter de schermen aan de ontwikkeling van een EDO-platform. Van zodra dit online is vindt je hier de link die je zal leiden naar een brede waaier aan informatie in inspiratie.
Werken aan inspirerend burgerschap is geen op zich staand project dat je realiseert in je school. Het is een bewuste keuze die je als schoolteam maakt om leerlingen te leren om samen verantwoordelijk te zijn voor de wereld.
De ondersteuning die we bieden bestaat uit verschillende samenhangende onderdelen die ook elk afzonderlijk gevolgd kunnen worden. In de intake wordt bepaald welke onderdelen zinvol en haalbaar zijn voor de school.
Dit aanbod kwam tot stand dankzij een samenwerking met het project VALIES rond Educatie voor Duurzame Ontwikkeling (EDO) met de Universiteit Antwerpen, Katholieke Universiteit Leuven, Artevelde Hogeschool en Provinciaal Onderwijs Vlaanderen als partners.
Wil je met het schoolteam de leerplannen verder verkennen en verdiepen via inspirerend burgerschap? Bekijk hieronder het nascholingsaanbod voor basis- en secundair onderwijs of surf naar pro.katholiekonderwijs.vlaanderen/nascholingen
Het schoolteam verdiept de kennis van Zin in leren! Zin in leven! via het thema ‘inspirerend burgerschap’. Dit gebeurt aan de hand van de ontwikkelvelden ‘oriëntatie op de wereld’ en ‘initiatief en verantwoordelijkheid’. In drie aparte modules (ABC) kan het schoolteam zich verdiepen in verschillende aspecten van het leerplan.
In module A verken je het leerplan vanuit inspirerend burgerschap en de visie erachter.
Doelstellingen: het schoolteam:
In module B onderzoek je hoe je - op basis van een krachtige didactiek en aan de hand van de inhouden van inspirerend burgerschap - leerlingen tot ontwikkeling brengt.
Doelstellingen: het schoolteam
In module C krijg je vanuit de didactiek een beter zicht op evaluatie-instrumenten voor ‘inspirerend burgerschap’.
Doelstellingen: het schoolteam
Vanuit het gemeenschappelijk funderend leerplan en bij uitbreiding de doelen omtrent burgerschapscompetentie die opgenomen zijn in de vakken Geschiedenis, Mens & samenleving, Mavo leren we de leerlingen verantwoordelijkheid opnemen voor een open, zinvolle, verdraagzame en duurzame samenleving.
Doelstellingen: na deze sessie kan ik:
Inhoud: tools en denkkaders die ingezet worden:
In ons aanbod op maat begeleiden we kern- en schoolteams bij het opzetten van trajecten ‘inspirerend burgerschap’ en 'Community Service Learning' (so).
De deelnemers:
Tools en denkkaders die we gebruiken:
Wil je graag bijleren over ‘inspirerend burgerschap’ om daarna je ervaringen te vertalen naar je eigen schoolcontext? Zoek je gelijkgezinden om samen uit te zoeken hoe inspirerend burgerschap in de klaspraktijk eruit kan zien? Wil je nadenken met anderen hoe het draagvlak in je school te vergroten? Waardeer je input van andere leraren net zoals wij, en deins je er niet voor terug om zelf ook ervaringen te delen?
Toegespitst op verschillende thema’s (zoals milieu, gezondheid, diversiteit, armoede …) onderzoeken we samen hoe leerlingen leren verantwoordelijkheid op te nemen, vanuit zichzelf en in dialoog met anderen.
Doelgroep: leraren kleuter-, lager en secundair onderwijs met veel of weinig ervaring in het werken rond burgerschap
Toegespitst op verschillende thema’s (zoals milieu, gezondheid, diversiteit, armoede …) onderzoeken we samen hoe leerlingen leren verantwoordelijkheid op te nemen, vanuit zichzelf en in dialoog met anderen.
In het lerend netwerk krijg je input van elkaar. In meerdere sessies ontwikkelen we samen materiaal om via de leerplannen aan inspirerend burgerschap te werken. Tussentijds testen de deelnemers materiaal uit om nadien samen over te reflecteren en op door te werken. Doorheen het programma krijg je input van pedagogisch begeleiders en andere experten, maar bovenal van elkaar. Leer en inspireer mee!
Interesse? Er zijn reeds 2 lerende netwerken opgestart (1 voor basisonderwijs, 1 voor secundair onderwijs). Mail jouw motivatie en regio naar inspirerendburgerschap@katholiekonderwijs.vlaanderen. Op basis van de interesse starten we nieuwe lerende netwerken op per regio en/of onderwijsniveau.
In de Zill-bib vind je een steeds groeiend aanbod aan praktijkvoorbeelden die aansluiten bij inspirerend burgerschap voor het basisonderwijs.
Heb je zelf een praktijkvoorbeeld dat je graag deelt? Aarzel niet en contacteer ons!
Het volledige nascholingsaanbod 2020-2021 staat online, met interessante vormingen over specifieke leergebieden, verbindend schoolklimaat, en veel meer.
Met een team staan we klaar om je verder te ondersteunen. Tot snel?
Hanna Vandenbussche ondersteunt scholen via methodieken en werkvormen rond inspirerend burgerschap. In de eerste graad organiseert ze lerende netwerken waarin ze in nauwe samenwerking met leerkrachten nadenkt over onderwijsarrangementen die burgerschapsvorming bij leerlingen stimuleren. In de tweede en derde graad van het secundair onderwijs begeleidt ze schoolteams die graag een traject rond community service learning (CSL) willen opstarten. Hiervoor werkte Hanna als onderwijsassistent aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte en als leerkracht Frans.
Jurgen Viaene ondersteunt secundaire scholen rond inspirerend burgerschap in de eerste graad en Community Service Learning in de tweede en derde graad. In lerende netwerken en proeftuinscholen gaat hij met leerkrachten en schoolteams aan de slag. Hiervoor was Jurgen aan de slag als coördinator in een secundaire school en als nascholer.
Jerissa de Bilde is de projectcoördinator instrumentontwikkeling. Hiervoor werkte ze als nascholer kwaliteitsontwikkeling en datagebruik en als onderzoeker onderwijseffectiviteit aan de KU Leuven.
Tom Uytterhoeven is de coördinator van identiteit en katholieke dialoogschool. Hiervoor werkte hij als onderzoeker theologie rond wetenschap en geloof.
