Zopas verscheen bij Van Gorcum ‘Het grote geschiedeniswerkvormenboek’, met 100 werkvormen voor gebruik in de geschiedenisles. Het is een heel boeiend en inspirerend verzamelwerk dat ongetwijfeld veel leraars geschiedenis zullen gebruiken om meer activerende werkvormen in te zetten in de geschiedenisles.
Historisch denken en historisch besef leer je niet door alleen te luisteren naar wervelende verhalen, hoe boeiend ook. Er moet ook aan de slag gegaan worden met begrippen, historische fenomenen en bronnen. De 100 verschillende interactieve werkvormen in dit nieuwe boek zorgen voor heel wat afwisseling om dat historisch redeneren in te oefenen.
Het eerste onderdeel richt zich op werkvormen voor begripsvorming, belangrijk voor het doorgronden van historische contexten en het leggen van verbanden tussen verleden en heden. Dit gebeurt o.a. via jeopardy, historische bingo, welk woord weg, historisch kwartet, historisch memory e.a. In een volgend hoofdstuk staan de bronnen centraal: vragen formuleren, placemat, kritische bronanalyse, welk perspectief ontbreekt, spotprentanalyse, werken met historische bronnenbanken e.a.. Een derde hoofdstuk helpt leerlingen structuur te vinden in de leerstof via o.a. historische mindmap, stroomschema’s en venndiagrammen. In het vierde hoofdstuk wordt de focus gelegd op chronologie, cruciaal voor het begrijpen van de samenhang in historische gebeurtenissen. In de vreemde tijdbalk worden leerlingen uitgedaagd om zelf na te denken over tijdsindelingen en periodiseringen. In de werkvorm ‘levenslijn’ moeten leerlingen gebeurtenissen beoordelen vanuit verschillende historische perspectieven en het hoofdstuk sluit af met ‘het historisch verhaal reconstrueren’. Causaliteit staat centraal in hoofdstuk vijf, waar leerlingen verbanden leren leggen tussen verschillende gebeurtenissen. Dit kan verlopen via bv. een historische sudoku of via de werkvorm ‘diamant’, waarbij de leerlingen oefenen met multicausaliteit en proberen verschillende oorzaken voor een gebeurtenis te wegen. Het zesde hoofdstuk introduceert werkvormen voor argumentatie, met diverse invalshoeken om zowel vanuit persoonlijke meningen als vanuit andere perspectieven te onderbouwen.
Hoofdstuk zeven biedt een kennismaking met het historisch onderzoek, inclusief mini-onderzoeken naar historische gebeurtenissen en ontwikkelingen. Dit onderdeel sluit af met verschillende onderzoeksvormen die tot een specifiek product kunnen leiden: een tentoonstelling maken, een monument ontwerpen, een lokale of regionale canon opmaken, een stadswandeling ontwerpen, een historisch reisbrochure maken e.a. Schrijfopdrachten komen aan bod in hoofdstuk acht: o.a. een historische krant en een historisch verhaal schrijven op basis van bronnen. Visualisering van kennis is het thema van hoofdstuk negen, waar het verbeelden van historische kennis centraal staat voor meer effectieve beklijving van de leerstof. Het tiende hoofdstuk bevat werkvormen voor het zich inleven in historische contexten en hoofdstuk elf richt zich op het tastbaar maken van geschiedenis, met werkvormen die de zintuigen van leerlingen aanspreken. Het laatste hoofdstuk biedt een scala aan speldidactische werkvormen.
Voor elke werkvorm zijn er twee voorbeelden toegevoegd: één voor het basisonderwijs en één voor het secundair onderwijs. De beschrijving van elke werkvorm wordt afgesloten met het onderdeel Taking it further, waarin suggesties worden gegeven voor hoe je de werkvorm verder kan uitdiepen op basis van complexiteit, vorm of uitbreiding.
Het grote geschiedeniswerkvormenboek, met bijdragen van Daan van Leeuwen, Koen Henskens, Owen Lammertink, Pieter Mannak en Yolande Potjer, is uitgegeven bij Van Gorcum, 2024 en kost 40 euro.
