• De drie bestudeerde periodes: prehistorie, oude nabije oosten, klassieke oudheid.
• Kenmerken van samenlevingen uit elk van de drie bestudeerde periodes:
  • Politiek: stadstaat, rijk, dynastie, republiek, autocratie, aristocratie, democratie, imperialisme, kolonisatie, ambtenaren;
  • Sociaal: nomadische samenleving, sedentaire samenleving, standenmaatschappij, patriarchale samenleving, migratie, ongelijkheid, slavernij, burgerrechten, oorlog en vrede;
  • Cultureel: mythologie, wetenschappen, filosofie, natuurreligie, polytheïsme, monotheïsme, staatsgodsdienst, kunstuiting, schriftsoorten, cultuur, mondelinge traditie, multiculturele samenleving;
  • Economisch: jager-verzamelaar, agrarische (r)evolutie (of: neolithische revolutie), landbouw, ambacht, handel, ruileconomie, geldeconomie.

Vakdidactici maken een onderscheid tussen concrete kennis die leerlingen tijdelijk nodig hebben om een onderwerp goed te begrijpen, via specifieke begrippen die uit specifieke samenlevingen stammen (bijvoorbeeld een farao, een ziggurat, een hiëroglief, de Bloemenoorlogen) en meer algemene ‘sleutelbegrippen’ die ze op langere termijn nodig hebben als een referentiekader om nieuwe informatie te kunnen verwerken, en die wijzen op algemene, specifieke samenlevingen overstijgende fenomenen (bijvoorbeeld een koning, schrift, een religieuze cultusplaats …). De begrippen uit deze doelstelling behoren tot de tweede categorie. Leerlingen nemen ze mee om verschillende samenlevingen en periodes te bestuderen en vergelijkingen te maken. De lijst biedt houvast voor de leraars en laat toe om een leerlijn en referentiekader uit te tekenen. Deze leerplandoelstelling nodigt dus uit om een doelbewuste begrippendidactiek in de lessen in te bouwen.

Leerlingen kennen een set van sleutelbegrippen die hen helpen om inzicht te verwerven in de kenmerken van de bestudeerde samenlevingen.

• Het leerplandoel verwacht dat leerlingen de begrippen in eigen woorden kunnen omschrijven. Gewoon een letterlijke definitie geven is dus niet de bedoeling.
• Het leerplandoel vraagt om deze begrippen toe te lichten in de context van een specifieke historische samenleving. Het is niet de bedoeling om alleen de abstracte betekenis te kennen. Het begrip ‘stadstaat’ kan bijvoorbeeld gelinkt worden aan de Griekse poleis, monotheïsme aan het Romeinse rijk etc.
• De sleutelbegrippen uit het vorige aandachtspunt gelden vanaf een bepaald moment of in een bepaalde context en lopen door of duiken op in andere periodes. Andere begrippen zijn op elke samenleving en periode van toepassing. Je kunt van de nood een deugd maken en de leerlingen laten nadenken over de aard van begrippen: specifiek voor een samenleving of periode; geldend voor alle samenlevingen of periodes of ergens tussen beide opties. Denk aan het begrip nomadische samenleving: ook na de neolithische revolutie bleven er nomadische samenlevingen bestaan.
• Deze begrippen bieden een houvast om de lessen in een groter geheel te plaatsen. In geschiedenis domineert vaak het heel concrete verhaal. Door je af te vragen rond welk sleutelbegrip de les zich afspeelt, kun je de ruimere relevantie van de les duidelijk maken aan de leerlingen.
• Toch is het ook opletten dat de balans niet overhelt naar lessen waar heel abstracte begrippen domineren. Leerlingen kunnen dan de indruk krijgen dat geschiedenis een soort ‘tijdloos’ vak is terwijl het net een van de uitgangspunten van historisch denken is dat er recht gedaan wordt aan de specifieke historische context. Het is dus zaak om een goed evenwicht te vinden tussen beide polen.
• De begrippen zijn opgelijst per maatschappelijk domein, maar die indeling is tot op zekere hoogte arbitrair. Begrippen als ‘oorlog’ en ‘vrede’ zijn niet alleen sociaal, maar evenzeer politiek, economisch of cultureel. Opnieuw toont dit aan dat de opdeling in domeinen artificieel is, en niet meer dan een hulpmiddel.
• De begrippen zijn zo gekozen dat ze de nodige nuance toelaten. Zo kan een bestuursvorm binnen een samenleving eruit bestaan dat één iemand de macht heeft (autocratie), een kleine toplaag (aristocratie) of een brede bevolkingslaag (democratie).
• Enkele begrippen sluiten aan bij recente historiografische stromingen: aspecten van het verleden die door historici de afgelopen decennia grondig werden bestudeerd zoals gender (~ patriarchale samenleving), migratie en multiculturele samenleving.
• De begrippen kunnen zeker ook (bij voorkeur zelfs) in onderlinge samenhang worden gelezen, en met elkaar in verband gebracht. Dit laat ook allerlei interessante vragen toe. Wat was bijvoorbeeld het effect van de toegenomen multiculturele samenleving tijdens het Romeinse keizerrijk op de bestuursvorm (zwevend tussen autocratie en aristocratie), (on)gelijkheid en religie?