De leerlingen vullen historische beeldvorming aan door middel van kritische analyse van bronnen, toepassing van historische redeneerwijzen.
Historische vorming moet de ambitie hebben om leerlingen aan te leren hoe ze zelf een historische beeldvorming kunnen formuleren. Dat is een proces van lange adem waarvoor in de eerste graad de basis gelegd wordt, op maat van de leerlingen. Daarom vullen ze in die fase van hun vorming een beeldvorming aan en moeten ze nog niet het hele proces zelf kunnen doorlopen.
Leerlingen vullen een historische beeldvorming aan. De informatie en argumenten daarvoor halen ze uit de kritische analyse van bronnen en/of de toepassing van historische redeneerwijzen.
Een handig hulpmiddel zijn schrijfkaders: de leerlingen krijgen de aanzet van een zin en moeten die dan vervolledigen. In dit document vind je in de laatste kolom schrijfkaders voor het analyseren van historische bronnen (origineel: Stanford History Education Group).
Met een schrijfkader kun je de leerlingen op weg helpen om een redenering te maken en tot een beeldvorming te komen die ze zelfstandig niet zouden aankunnen.
Voorbeeld: Guy Verbeeck, Technisch Instituut Berkenboom Sint-Niklaas. Dit voorbeeld focust op het samenbrengen van inhoudelijke kennis, het synthetiseren. Een gelijkaardige structuur kan je hanteren voor een historische redenering of voor bewijs uit bronnen.
Een ander handig format: de concept map. Sterk aanleunend bij mind maps, maar iets complexer omdat er gewerkt wordt met pijlen en bij de pijlen ook de relatie benoemd wordt. Je kunt leerlingen een dergelijke concept map aanbieden die deels ingevuld is en die zij moeten aanvullen.
Je kunt leerlingen die een beeldvorming uitschrijven ondersteunen met een ‘suggestiestrook’. Daarin geef je aan welke stappen in de redenering de leerlingen moeten zetten en kan je werken met schrijfkaders. In het (Engelse) voorbeeld hieronder moeten leerlingen informatie synthetiseren, argumenten uit bronnen integreren, hun kennis van een referentiekader gebruiken en oog hebben voor interpretaties. De leerlingen noteren hun antwoord naast de strook zodat ze meteen ook een idee hebben hoeveel ze ongeveer moeten schrijven. Dit is wellicht nog niet voor elke groep in de eerste graad weggelegd, maar kan in sommige contexten zeker al een meerwaarde bieden. Deze werkvorm is geïnspireerd op de Cornell-methode, een handige manier om te leren notitie nemen en samenvatten.
Je kunt ook werken met strookjes, beetjes informatie die leerlingen vervolgens in een beeldvorming gieten.
Voorbeeld: Arie Wilschut, Geschiedenisdidactiek, p.315 en volgende
Leerlingen krijgen deze tekst en kaartjes, en moeten ze in een volgorde leggen.
“In de 11e eeuw vertoonde West-Europa een toenemende weerbaarheid tegen invallers uit Noorden en Zuiden (o.a. Noormannen, Magyaren en Saracenen), wat het politieke klimaat in West-Europa stabiliseerde. Tot die stabilisering droegen ook Godsvrede en Godsbestand bij. Nog in die 11e eeuw verbeterde de landbouwuitbating door technische innovaties (keerploeg en watermolen) en een uitbreiding van het landbouwareaal. Als gevolg van dit alles stegen de landbouwopbrengsten en werd een landbouwoverschot gecreëerd. Dit had tot gevolg dat er zich in West-Europa een demografische expansie begon voor te doen. Op haar beurt deed die de vraag naar o.a. kleding stijgen en zorgde ze ervoor dat niet langer alle arbeidskrachten in de landbouw moesten werken. Zo gingen stilaan handel en steden herleven.”
Door onderstaand schema te geven, hebben leerlingen een extra houvast om deze oefening tot een goed einde te brengen.
Enkele voorbeelden van lessen waarin leerlingen op een heel gestructureerde manier aan beeldvorming doen, zij het met nog veel begeleiding. De historische vraag is telkens gegeven en de leerlingen analyseren meestal ook bronnen. Zeker bij de lessen van de Stanford History Education Group (sheg.stanford.edu) gaat het om meer uitgebreide lessen die je zelf nog kunt bijsturen door het aantal bronnen te beperken.
